SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 83
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (२०) अष्टाङ्गहृदयेमनुष्यके नेत्र आग्नेयरूप हैं, और विशेषसे कफका भय रहताहै, इसवास्ते स्त्रावण अर्थात नेत्रके पानीको निकासनेको सात २ रात्रिमें रसांजन अर्थात् दारुहलदीके क्वाथसे उत्पन्न हुये रसको नेत्रोंमें योजित करता रहै ॥ ५ ॥ ततो नावनगण्डूषधूमताम्बूलभाग्भवेत् ॥ ताम्बूलं क्षतपित्तास्त्ररूक्षोत्कुपितचक्षुषाम् ॥६॥ पीछे नस्य-कुला-धूम-नागरपानको सेवे, परंतु क्षतवाले और रक्तपित्तवाले और उत्कुपिननेत्रोंवाले ॥६॥ विषमू मदानामपथ्यं शोषिणामपि ॥ अभ्यङ्गमाचरेन्नित्यं स जराश्रमवातहा ॥ ७ ॥ और विष–मूर्छा-मदसे पीडित और शोषी इन्होंको नागरपानका चाबना बुरा है, और नित्यप्रति अभ्यंग अर्थात् मालिस आदिको आचरित करता रहै क्योंकि यह अभ्यंग बुढापा-परिश्रमवातको नाशता है ॥ ७ ॥ दृष्टिप्रसादपुष्टयायुःस्वप्नसुत्वक्त्वदायकृत् ।। शिरःश्रवणपादेषु तं विशेषेण शीलयेत् ॥ ८॥ __ और दृष्टिकी स्वच्छता-पुष्टि--आयु-त्वचाकी सुंदरता दृढपना इन्होंको करताहै परन्तु तिस अभ्यंगको शिर-कान-पैर-इन्होंमें विशेषकरके अभ्यस्त करता रहै ।। ८ ॥ वयोऽभ्यङ्गः कफग्रस्तकृतसंशुद्धयजीर्णिभिः॥ __ लाघवं कर्मसामर्थ्य दीप्तोऽग्निर्मेदसः क्षयः॥९॥ कफ करके ग्रस्त और वमन विरेचन आदि शुद्धिको किये हुये और अजीर्णवाले मनुष्यको अभ्यङ्गका वर्जना उचित है, शरीरका हलकापन-कम्मों में सामर्थ्य-अग्निका दीप्तपना मेदका क्षय ॥९॥ विभक्तघनगात्रत्वं व्यायामादुपजायते ॥ वातपित्तामयी बालो वृद्धोऽजीर्णी च तं त्यजेत् ॥१०॥ ___ विभाग करके स्थित और पुष्टरूप अंगोंका होजाना ये सब व्यायाम अर्थात् कसरतसे होते हैं, • और वातपित्तयुक्त रोगी-बालक-वृद्ध-अजीर्णी-ये मनुष्य व्यायामको न करें ॥ १० ॥ अर्द्धशक्त्या निषेव्यस्तु बलिभिः स्निग्धभोजिभिः ॥ शीतकाले वसन्ते च मन्दमेव ततोऽन्यदा ॥ ११॥ बलवाले और स्निग्ध भोजनबाले मनुष्योंको आधी शक्तिसे व्यायामको सेवनी उचित है शीतकालमें और वसन्तकालमें व्यायामको सेवै, और अन्यकालोंमें थोडे व्यायामको सेवै अर्थात् थोडी कसरत करै ॥ ११ ॥ For Private and Personal Use Only
SR No.020074
Book TitleAshtangat Rudaya
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVagbhatta
PublisherKhemraj Krishnadas
Publication Year1829
Total Pages1117
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size30 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy