Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 24

અશોક અને એના અભિલેખે
આ ધર્મવિજય દેવોના પ્રિપના ધર્માનુરાસન (ધર્મોપદેશ) દ્રણ સંધાય છે. આ ધર્માનુશાસન એના રાજયના પ્રદેશમાં તેમ જ આસપાસનાં અન્ય રાજ્યોમાં પણ પ્રવર્તતું.
કલિંગના સ્થાનિક અધિકારીઓને પણ દેવોના પ્રિયે સૂચના આપી કે હું મારી સર્વ પ્રજાનું ઐહિક તથા પારલૌકિક હિતસુખ ઇચ્છું છું, તેથી તેઓને તરફ કડક નીતિ ન રાખતાં તેઓ મારાથી ઉદ્વિગ્ન ન રહે તે મારામાં વિશ્વાસ રાખે તેમ વર્તવું."
આમ કલિંગ પરના આક્રમણમાં અશોકે વિજય પ્રાપ્ત કર્યો, પરંતુ તેમ કરવામાં ત્યાંની પ્રજામાં જે પારાવાર ખાનાખરાબી થઈ તેથી તેના હૃદયમાં ભારે સંતાપ અને પશ્ચાત્તાપ થશે ને તેણે આવા હાનિકર વિજયને બદલે હિતકર ધર્મવિજય પ્રાપ્ત કરવાની નીતિ અપનાવી. આમ કલિયુદ્ધ અશોકનો હૃદયપલટો કરાવ્યો. રાજને માટે સદા આવશ્યક મનાતી વિજિગીષા તજી અશોક સર્વત્ર ધર્મોપદેશ દ્વારા ધર્મવિજય મેળવવાના માર્ગે વળ્યો. ધર્મિષ્ઠ રાજવી ખરેખર ‘દેવોને પ્રિય” થયો ને સર્વ પ્રજાજનોને માટે 'પ્રિયદર્શી' બન્યો.
બૌદ્ધ ધર્મને સક્રિય ઉપાસક : હિંસક યુદ્ધને સ્થાને અશોકે ધર્મની અભિરુચિ અપનાવી, ત્યારે એને એ સમયનો ધર્મસંપ્રદાયોમાં બૌદ્ધ ધર્મ તરફ સવિશેષ અનુરાગ થયો.
આ સંબંધી બૌદ્ધ સાહિત્યમાં જાતજાતની અનુકૃતિઓ આપવામાં આવી છે:
અશોક એના પિતા બિંદુસારની જેમ રોજ હજારો બ્રાહ્મણો, પરિવ્રાજક વગેરેને ભિક્ષા આપતો હતો. એક દિવસ એણે તેઓની વિચિત્ર રીતભાત જોઈ માનાર્ડ શ્રમણો (સાધુઓ) તથા બ્રાહ્મણોને તેડાવ્યા. એમાં આવેલા પરિવ્રાજકો, આજીવિકો, નિર્ગ વગેરેમાં પણ એને અત:સાર જગાયો નહિ.' હવે એ બૌદ્ધ સંપ્રદાય તરફ વળ્યો. આ ઘટના અમક પછીના ચોથા વર્ષે બની. સિલોનના પાલિ ગ્રંયે અપાર રાજા અશેકને બૌદ્ધ ધર્મનાં ત્રિરંગ (બુદ્ધ, ધર્મ અને સંઘ) તથા પંચશીલ અંગીકાર કરી બુદ્ધ સન ઉ સદ્ધર્મ (અર્થાત્ બૌદ્ધાર્મ) અપનાવવાની પ્રેરણા સ્થવિર વધે ઓપી હતી. કેટલાક આ ન્યોધને અશોકે રાજ્યારોહણ માટે મારી નાખેલા મોટા ભાઈ સુમનની વિધવા પત્નીને પતિના મૃત્યુ પછી જન્મેલા પુત્ર તરીકે ઓળખાવે છે.
૧. અલગ કલિંગ શાસનોના આધારે. ૨. Barua, op. cit., pp. 24 f.