Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 21

દેવને પ્રિય' તેમ જ સજા' શબ્દ જે પ્રજા છે. ગૌણ શીલાલેખમાં તથા રાણીના સંભખમાં માત્ર ‘દેવને પ્રિય’ શબ્દ દેખા દે છે. બૈરાટનાં શિલાફલક લેખમાં “પ્રિયદર્શી રાજા' શબ્દ પ્રયોગ થયો છે, જયારે કંદહારના શૈલબમાં તેમ જ ત્રણેય ગુફાલેખોમાં ‘સજા પ્રિયદર્શી' શબ્દ વપરાયા છે.
આ પરથી એવું ફલિત થાય છે કે આ રાજ સામાનં: “દેવોના પ્રિય” તરીકે અને વિશેષત: ‘પ્રિયદર્શી રાજા” (કે “રાજ પ્રિયદર્શી') તરીકે ઓળખાતો. આથી મોટે ભાગે એ પોતાનો “દેવોના પ્રિય પિથી રાજા' તરીકે ઉલ્લેખ કરે છે. એમાં
દેવને પ્રિય' એ “સત્રમવાર’ જે માંનવાર્ચક શબ્દ છે જે એ જમાનામાં શઓને ઉદ્દેશીને ખાસ પ્રા. અશોકના શિલાલેખ ને. ૮માં એ શબ્દ અગાઉના રાજાઓ માટે પણ વપરાય છે. નાગાર્જુની પર્વતની ગુફાલેખોમાં એ શબ્દ અશોકના અનુગામી રાજાઓ પૈકીના દશરથના નામની સાથે પ્રયોજાયો છે. સિલોનના સમકાલીન રાજા તિષ્ય તથા પછીના કેટલાક રાજાઓ પણ ‘દેવોના પ્રિય' કહેવાતા. અભિષેકવિધિ પ્રસંગે રાજા પર સવિતા, અગ્નિ, સોમ, બૃહસ્પતિ, ઇન્દ્ર, રુદ્ર, મિત્ર અને વરુણ જેવા દેવો કૃપા વરસાવે તેવા મંત્ર ભણવામાં આવતા. અશોક જેવા ધર્મિષ્ઠ રાજવી માટે “દેવનો પ્રિય’ શબ્દપ્રયોગ ઘણો સાર્થક નીવડ્યો હતે..૨
જે અભિવેમાં અશોક માટે “પ્રિયદર્શી' નામ વપરાયું નથી ને “દેવોને દિય’ શબ્દપ્રયોગ જ બધા છે, તે પૈખ રચનાની દૃષ્ટિએ ઘઉં વરની પહેલાંના
જણાતા હૈઈ, “પ્રિયદર્શી ' નામે તે પછીના સમયમાં પ્રચલિત થયું લાગે છે એવું ધારવામાં આવેલું, પરનું કંદહારની વર્ષ થતા લેખમાં પ એને ‘રા બ્રિણદર્શી' કહ્યો છે.
9. D. R. Bhandarkar, As'oka, p. 7; Thapar, As’oka and the Decline of the Mauryas, p. 226.
૨. પછીના સમયમાં “રેરાના ' અલુક સસિ હોય ત્યારે તેને અર્થ મૂખ' અથવા “કમઅક્કલ' થાય છે. (D. R. Bhandarkar, Asoka, p. 6) બ્રાચીન કાલમાં એ પદ મ7, શીશુ અને અશુભ7 ની જેમ માનવાચક અર્થમાં યોજનું એવું પતંજલિ કૃત મહામા (૨, ૪, ૫૬માં જણવિલું છે.
3. Barua, As'oka and His Inscriptions, p. 17.