Adhyatma Kalpadrum

SR No.: 020017
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvijaygani, Shivram Tanba Dobe
Publisher: Nirnaysagar Press
Publication Year: 1906
Total Pages: 86
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 3 MB

Page 82

परिशिष्ट.
[ पचासवाद्विरमणं पचेन्द्रियनिग्रहः कषायजयः । दण्डयविरतिश्चेत्संयमः सप्तदशभेद: ॥ ]
अर्थ :-- पंचास्रवविरमण, पंचेंद्रियनिग्रह, कषायजय व दंड त्रयविरति असे सतरा भेद.
पंचास्रव - हिंसा, अनृत, चौर्य, मैथुन, परिग्रह.
दण्डत्रय - जीवाची चारित्रधर्मरूपलक्ष्मी ज्यांच्या योगानें दंड भोगते ते मनोवचनकायरूप तीन दंड.
७३
संवर - ज्या क्रियांचे योगानें बंधभूत कर्माचा संकोच होत जातो त्यांना संवर ह्मणतात. पांच समिति, तीन गुप्ति, दशविध यतिधर्म, द्वादश भावना, द्वाविंशति परीषद व पञ्चविध चारित्र हे संवराचे भेद.
सात नरक पृथिवी :- घम्मा वंसा सेला अंजण रिह्वा मघा य माघवई । अर्थः- धर्मा, वंशा, शैला, अंजना, रिष्ठा, मघा व माघवती ह्या सात नरक पृथिवी.
रक्षप्रभा, शर्कराप्रभा, वालुकाप्रभा, पंकप्रभा, धूमप्रभा, तमः प्रभा व महातमःप्रभा ही वरील सप्तनरकभूमींचीं अनुक्रमें सार्थ नांवें आहेत.
सात भयें - लोकभय, परलोकभय, आदानभय, अकस्माद्भय, जीविकाभय, मरणभय, व अयशोभय.
सिद्धरूप जीव = परमेश्वर - अर्हन्- अष्टमहाप्रातिहार्य व चार मूल अतिशय हे बारा गुण ज्याचे ठायीं आहेत व जो अष्टादशदूषणरहित आहे. सिंहशुगालदृष्टान्त - एक सिंह स्वाश्रितपशूसह एका वनांत रहात असे. तेथें एकदा आग लागली तेव्हां सिंहानें आपल्या आश्रयास रहाणाऱ्या सर्व पशूंस क्रमाक्रमानें आपल्या पाठीवर घेऊन नदीवरून उडी मारून वणव्यांतून त्यांचे प्राण वांचविले. ह्या प्रसंगी एक कोल्हाही त्या पशूंमध्ये होता. दुसऱ्या एका प्रसंगीं पुनः वनास आग लागली तेव्हां पूर्वोक्त कोल्ह्यानें आपल्या सभोंवती जमलेल्या पशूंस सांगितलें कीं मी तुझांला नदीच्या परतीराला नेतों. माझी शेपटी धरा. बिचाऱ्या अडचणींत सांपडलेल्या प्राण्यांस त्याच्या योग्यायोग्यतेचा विचार करण्यास वेळ नसल्यामुळे कांहींनी त्याची शेपटी धरली. तेव्हां कोल्ह्याने नदीवरून उडी मारण्याचा प्रयत्न केला परंतु तो आपल्या बरोब रच्या पशूंसह नदींत पडून बुडून मेला. संसाराच्या परतीराला नेण्यास सद्गुरूच समर्थ आहे. कुगुरूचा आश्रय हितावह नाहीं. श्लोक. १७३ पहा.