Page Text
________________
૭૬૨ આત્માને દુઃખનું કારણ છે. પણ પર પદાર્થો દુઃખનું કારણ નથી. તેથી | (૧) એકાન્તિક મિથ્યાત્વ=ધર્મ ધર્મીને “આ આવા જ છે', બીજી રીતે નથી પોતાના પ્રેષરૂપ મિથ્યાભાવોનો અભાવ કરવો જોઇએ. (૩૫) જૂઠો
ઇત્યાદિ અત્યંત અભિનિવેશ અભિપ્રાયને એકાન્તિક મિથ્યાત્વ કહે છે. જેમ અભિપ્રાય (૨) યથાર્થ ન સમજાય તે. મિથ્યાત્વથી વિરતિપણું ન થાય,
બૌધમતાવલંબી પદાર્થને સર્વથા ક્ષણિક માને છે. વિરતિને અભાવે કષાય થાય, કષાયથી યોગનું ચલાયમાનપણું થાય છે.
વિપરીત મિથ્યાત્વ=સંગ્રથને નિગ્રંથ કહે, કેવળીને માંસાહારી માને, યોગનું ચલાયમાનપણું તે આસ્રવ છે અને તેથી ઊલટું તે સંવર છે.
ઇત્યાદિ રૂચિવાળાને વિપરીત મિથ્યાત્વ કહે છે. વ્યાખ્યાન સાર-૨
સંશય મિથ્યાત્વ=ધર્મનું અહિંસા લક્ષણ છે કે નહિ ઇત્યાદિ અનિશ્ચિત (૩૬) મિથ્યાત્વની ત્રણ પ્રકૃતિઓ છે. મિથ્યાત્વ, મિશ્ર મિથ્યાત્વ અને
મતિવાળાને સંશય મિથ્યાત્વ કહે છે. સમ્યક મોહનીય.
અજ્ઞાન મિથ્યાત્વ=જેમને હિતાહિત વિવેકનો કંઇ પણ સદભાવ ન હોય, મિથ્યાત્વ અને મિથ્યાદર્શન મિથ્યાત્વ અને મિથ્યાદર્શનમાં કાંઈ તફાવત નથી,
તેને અજ્ઞાન મિથ્યાત્વ કહે છે. જેમ કે; પશુધને ધર્મ માનવો. માત્ર બન્ને પર્યાય વાચક શબ્દો છે.
(૫) વિનય મિથ્યાત્વ= સમસ્ત દેવો તથા સમસ્ત મતવાળામાં સમદર્શીપણું તે મિથ્યાત્વ કોને કહે છે ? :મિથ્યાત્વ પ્રકૃત્તિના ઉદયથી કુદેવમાં દેવબુધ્ધિ, અતત્ત્વમાં
વિનય મિથ્યાત્વ છે. તત્વબુદ્ધિ, અધર્મમાં ધર્મ બુધ્ધિ, ઇત્યાદિ વિપરીત અભિનિવેષરૂપ- મિથ્યાત્વનો દોષ :પરને લઇને મને રાગ થાય એમ માને તે મિથ્યાત્વનો દોષ છે. અભિપ્રાયરૂપ જીવના પરિણામને મિથ્યાત્વ કહે છે.
મિથ્યાત્વ ભાવનો કર્તા મિથ્યાત્વભાવનો તો મિથ્યાત્વ પર્યાય છે. મિથ્યાત્વની મિથ્યાત્વ મોહનીય :ઉન્માર્ગને મોક્ષમાર્ગ માને, અને મોક્ષમાર્ગને ઉન્માર્ગ માને તે પર્યાય તે કર્તા, મિથ્યાત્વની પર્યાય તે કર્મ, મિથ્યાત્વની પર્યાય પોતે સાધન, મિથ્યાત્વ મોહનીય
મિથયાત્વના પરિણામ પોતે સંપ્રદાન, મિથ્યાત્વમાંથી મિથ્યાત થયું તે મિથ્યાત્વ-અશાન અને અવિરતિ મિથ્યાત્વ એટલે ઊંધી માન્યતા, અજ્ઞાન એટલે અપાદાન અને મિથ્યાત્વને આધારે મિથ્યાત્વ થયું તે અધિકરણ; આ પ્રમાણે
ઊંધુ જ્ઞાનનો અને અવિરતિ એટલે ચારિત્રગુણનો વિકાર, એ ત્રણે અવસ્થા મિથ્યાત્વની વિકારી પર્યાય કર્તા-કર્મ-સાધન-સંપ્રદાનરૂપઅપાદાન અને છે, એ ત્રણે ઉપયોગરૂપ છે. એ ત્રણે ચૈતન્યરૂપી અરૂપી વિકાર છે.
અધિકરણ આદિ પોતાના ષટકારકથી સ્વતંત્રપણે ઉત્પન્ન થાય છે; તેને નિશ્ચયથી જે મિથ્યાદર્શન, અજ્ઞાન, અવિરતિ ઇત્યાદિ અજીવ છે તે તો નિમિત્તની કે કર્મના કારકોની કોઇ અપેક્ષા નથી.
અમૂર્તિક ચૈતન્ય પરિણામથી અન્ય એવું મૂર્તિક પુલકર્મ છે અને જે મિથ્યાત્વમોહ :અપરિમિત મોહ મિથ્યાદર્શન, અજ્ઞાન, અવિરતિ ઇત્યાદિ જીવ છે તે મૂર્તિક પુલકર્મથી મિથ્યાત્વાદિ પાંચ પ્રત્યય મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગ એ પાંચ અન્ય એવો ચૈતન્ય પરિણામનો વિકાર છે.
પ્રત્યય મિથ્યાત્વના કહેવાય છે. મિથ્યાત્વાદિ પાંચ પ્રત્યયો મિથ્યાત્વ, અવિરત, કષાય, પ્રમાદ અને યોગરૂપ પાંચ મિથ્યાત્વાદિ મહાપાપોના નાથનો ઉપાય : જો તે અંદર ભગવાન આત્માનો કે જેનો દ્રવ્ય આસવો
અંદર દર્શન ઉપયોગ, જ્ઞાન ઉપયોગ, શ્રધ્ધા ને સ્વરૂપસ્થિત સુખ ચારિત્ર મિથ્યાત્વના ભેદ મિથ્યાત્વના પાંચ ભેદ છે. એકાન્તિક મિથ્યાત્વ, વિપરીત
સ્વભાવ છે તેનો આશ્રય કરે તો તેના મિથ્યાત્વાદિ મહાપાપોનો નાશ થાય મિથ્યાત્વ, સાંશયિક મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન મિથ્યાત્વ અને વિનય મિથ્યાત્વ.
| SR No. | 016131 |
| Book Title | Jain Darshan Paribhasha Kosh |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | Tarachand Manekchand Ravani |
| Publisher | Ajit Ravani |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 1117 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 7 MB |