Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 750

રાજવૈદ(-ઘ) ]
રાજ- ૦Žદ(–ધ), ૦વૈભવ, શાસન, શાહી જુએ ‘રાજ’માં રાજ- ૦સત્તા, સત્તાક, સત્તાત્મક, સભા એ ‘રાજ’માં રાજસ, -સિક(-સી) વિ॰ [સં.]રોગુણવાળું કે તેને લગતું (૨) જીએ ‘રાજ્જ’માં [ ઉંડ, હત્યા, હંસ જીએ ‘રાજ’માં રાજ- સૂય, સેવક, સેવા, સ્થાન, સ્થાની, સ્વ, રાજા અ॰ [જુઓ ‘રાજ’ અ॰] આલવાઈ જાય તેમ. [–કરવા (દીવા)=એલવી નાખવો.]
રાન્ત પું॰ [સં.] રાજ્ય કરનાર આદમી (ર) રાજાની સંજ્ઞાનું પત્તું (ગંજીફામાં) (૩) [લા.] ભેળે તે ઉદાર સ્વભાવના માણસ (૪) મૂર્ખ કે ગાંડો માણસ. [-કરણના વખત= પરોઢિયું. –કરવા = રાજાના પદ ઉપર સ્થાપવું. “ભ્રાજ = ભેજ નામના રાન્ત (૨) [લા.] ઉદાર ને દાનેરારી માણસ, –માણસ =રાજાના જેવા વૈભવ અને આચારવાળા માણસ (૨) ભેળેા – દાલા દિલના માણસ (૩) જેને વિશ્વાસ ન રખાય તેવા નિરુદ્યમી વા કામ ન કરે એવા માસ. –લેાક (બ૦ ૧૦)=બધી સત્તા પેાતાને હાથ ધરાવનાર માણસ (૨) ઉદાર અને ઢાલા દિલનેા માણસ (૩) જેને કામ કરવાની જરૂર નથી અને જે ગમે તેમ ખર્ચ કરી શકે છે, તેવા માણસ.] ૦જ્ઞા સ્ત્રી॰ [+ઞજ્ઞા] રાજાના હુકમ. રુધિરાજ પું॰ [+અધિરા]રાજાઓના રાન્ત; મહારાન્ત, શાહી સ્ત્રી (૨) વિ॰ રાજાનું રાજ્ય હોવું–રાજાના વહીવટ કે તેવી રાજ્યપ્રથા; ‘મૌનર્કા’. ૦શ્રય પું॰ [+ આશ્રય] રાન્ત કે રાજ્યના આશ્રય કે આશરો – આધાર. સત્તાક વિ૦ રાજાશાહી રાજાપુરી સ્ત્રી કેરીની એક જાત
રાન્ત શાહી, શ્રય, સત્તાક જુએ ‘રાજા’માં રાત્રિ(-જી) સ્ત્રી [સં.] હાર; આળ; પીક્ત રાજિત વિ૦ [સં.] ચકચકતું; શેલતું [ગીત; મરસિયા રાજિયે પું॰ રાજા (૫.)(૨)મરેલાને ઉદ્દેશી કૂટતી વખતે ગાવાનું રાજી શ્રી [સં.] જુઓ રાિ
રાજી વે॰ [Ā.] ખુશ (૨) સંમત. [−કરવું =(ભેટ કે ઇનામ યા અંચ્છિત આપીને) ખુશ કરવું.] ખુશી સ્ત્રી કુશળતા, સહીસલામતી (૨) સ્વેચ્છા; હાંસ. નામું ન॰ નાકરીમાંથી છૂટા થવાની અથવા દાવા વગેરેમાં કોઈ પણ બાબતમાંથી હડી જવાની રાજીખુશી દર્શાવવી તે કે તેવું લખાણ. (-આપવું), ૦પે પું રાજીપણું; ખુશી. રક્તમં(-વં)દી સ્રી॰ પૂરેપૂરી રાજીખુશી (દસ્તાવેજમાં). ૦૨મ વિ॰ ખૂબ રાજી રાજીવ ત॰ [સં.] કમળ. બ્લેાચન વિ॰ કમળ જેવી આંખોવાળું રાજેશરી વે૦ રાન્ત જેવું – ઉદાર કે ઢેલું ચા લહેરી રાજેશ્વર, રાજેંદ્ર પું॰ [i.] જુએ રાજાધિરાજ રાજ્ઞી સ્ત્રી [સં.] રાણી
રાજ્ય ન॰ [ä ]રાજાની હકુમતનેા પ્રદેશ (૨) સત્તા; ચલણ.૦કર્તા(−ર્તા)પું॰ રાજ્ય કરનાર; રાજા. ૦કર્યાં વિ૦ સ્ત્રી રાજ્ય કરનારી; રાણી. કાલ(-ળ) પું॰ રાજ્યના સમય –કારકિર્દી, કોશલ(−ય) ન૦ રાજ્ય ચલાવવાની કુશળતા, ક્રાંતિ સ્ત્રી રાજ્ય કે રાજસત્તાની ઊથલપાથલ.તંત્ર ન૦ રાજ્યનું તંત્ર.તંત્રી પુંરાજ્ય તંત્ર ચલાવનાર. ૦ધુરા સ્ત્રી૦ રાજ્યની જવાબદારી, ૦નીતિ સ્ત્રી॰ રાજ્ય ચલાવવાની વિદ્યા; દંડની તે. ૦પદ્ધતિ શ્રી॰ રાજ્ય ચલાવવાની પદ્ધતિ રીત. ૦પાલ પું૦ નુ રાજપાલ, પ્રકરણ
જો-૪૫
૭૦૫
[રાણુંમ
ન॰ રાજકારણ, ૰પ્રકરણી વિ॰ રાજ્યપ્રકરણ સંબંધી.૰પ્રણાલી, પ્રથા સ્ત્રી॰ રાજ્ય ચલાવવાની કે રાજ્યની રીતિ. બંધારણ ન॰ રાજતંત્રનું બંધારણ – તે ચલાવવાનાં ધારાધેારણ કે તેના કાયદા. ભાષા સ્ત્રી॰ એ રાજભાષા, ભ્રષ્ટ વિ૦ રાજગાદી ઉપરથી ઉઠાડી મૂકેલું. લક્ષ્મી સ્ત્રી॰ રાજાની શાલા — વૈભવ – ઐશ્વર્ય (૨)વિજયની કીર્તિ –ગારવ. ૦રસિકવિ॰ રાજ્યની ખાખતામાં રસ લેતું – તેમાં કુરાળ. બ્લેાલ પું॰ રાજ્ય મેળવવાના લાભ. વહીવટ પુ॰ રાજવહીવટ; રાજકારભાર, બ્યવસ્થા સ્ત્રી જુઓ રાજ્યબંધારણ (૨)રાજકારભાર, ૦વ્યવહાર પું॰ રાજ્યનું કામકાજ, શાસ્ત્ર ન॰ રાજ્ય સંબંધી શાસ્ત્ર; પૅલિટેક્સ’. શાસ્ત્રી પું॰ રાજ્યશાસ્ત્રને જાણકાર. શ્રી વિ॰ રાજલક્ષ્મી વાળું; રાજાના જેવા વૈભવવાળું. સત્તા સ્ત્રી રાજસત્તા. સભા સ્ત્રી॰ જુએ રાજસભા. ૦સેવક, સેવા જીએ રાજસેવક, રાજસેવા. ૰સ્વામિની સ્ત્રી॰ રાજ્યની માલિક – રાણી. -જ્યાત્મક વિ॰ રાજ્યને લગતું; સરકારી. -જ્યાધિકાર પું [+ બધિાર]રાજ્ય પરના અધિકાર.-યાધિકારી પુંરાજ્યના અમલદાર; રાજકારભારી. -જ્યાભિષેક પું૦ [+ અમિષેń] રાજગાદી ઉપર બેસાડવું તે કે તેના વિધિ. જ્યારાહણ ન૦ [+ ગારોળ] રાજ્ય પર બેસવું તે. જ્યાશ્રય પું॰ [+આશ્રય] રાજ્યના આશ્રય – આધાર કે ટકા, જ્યાસન ન॰[+માસન] રાજગાદી. –જ્યાંગ ન॰ [+અંગ] રાજ્યનું અંગ – તેના રાજ
કાજના વિભાગ
રાઝ પું॰ [I.) મર્મ; ભેદ; રહસ્ય [એક જાતના આદમી રાઠોડ પું॰ [ત્રા.દુ૩૩ (સં.રાષ્ટ્રટ?); સર૦ હિં. રાઠૌર] રજપૂતાની રાડ (ડ,) શ્રી॰ [ત્રા. (liઙે (સું રાżિ); હિં. રા; મ.] ચીસ; બૂમ (૨) કજિયા (૩) ફરિયાદ (૪) [ત્રા. ર૩ (સં. ર્)] આસક્તિ; રઢ. [−ઊઠવી = બૂમ કે ફરિયાદ થવી. -કરવી = ફરિયાદ કરવી (૨) કજિયા કરવા (૩) હઠ કરવી. –નાખવી, પાડવી = ચીસ પાડવી (૨) ફરિયાદ કરવી. –લાગવી = લગની લાગવી.] રાહેરાડા, રાડારાડ સ્ત્રી॰ રાડ ઉપર રાડ પડવી તે; બૂમાબૂમ રાડારૂડી સ્ક્રી॰ એક વનસ્પતિ રાડું,–ઢિયું ન॰ [સર॰ હિં. રાઢી] જુવાર, બાજરી કે સરકટને સાંઢા (ર) તીર (૩) ખરુ (૪) કડિયાનું એક એાર રાડે પું॰ [જુએ રાડું] જુવારબાજરીનેા સાંઠો રાઢ સ્ત્રી॰ શેરડીનાં સૂકાં પાન (સુ.)
[માળા રાણુ (,) શ્રી॰ (ચ.)રાયણનું ઝાડ. ૦માળા સ્ત્રી॰ જીએ રાયણરાણ, ॰ક પું॰ [ત્રા., સં. રાનન્] રાન્ત; રાણા રાણી સ્ત્રી [પ્રા., (સં. રજૂરી1)]રાજાની સ્ત્રી કે સ્ત્રી-રાજા(૨)રાણીની સંજ્ઞાનું ગંજીફાનું પાનું. [રાણીના સાળા = અંધેર કારભારમાં જૂડો સત્તાસંબંધ બતાવી દમામ કરનાર માણસ.] ૦જાઈ સ્ત્રી [‘જાવું’ -જન્મવું ઉપરથી] રાણીની દીકરી. જાયું ન॰ રાણીનું છેાકરું. છાયા પું॰ રાણીના દીકરા. બ્લાસ પું॰ જુઓ રણવાસ, સાહેબ સ્ક્રી॰ રાણીજી (માનાર્થક) રાણીપ સ્ર॰ [જીએ રાપેા] રાજીખુશી (૨) સલાહ; સંપ રાણીવાસ, રાણીસાહેબ જુએ ‘રાણી’માં રાણું વિ॰ [ä. નિળિ] બુઝાયેલું (દીવા માટે). [(દીવેા) રાણા કરવે – દીવા ઓલવવે.] ધબ વિ॰ સાવ રાણું; તદ્દન અંધારું