Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 692

મરત ]
ભરત ન+જુ મૃત્યુ. ક ન॰ +[જીએ મૃતક] મડદું મરતએ પું॰ [બ.] દરજ્જો; મેાભેા. [ રાખવા, સાચવવા = સામાના દરજ્જાને આંચ ન આવે તે રીતે વર્તવું.] મરદ પું॰ [જીએ મર્દ] પુષ(૨) વીર પુરુષ (૩) વિ૦ બહાદુર; વીર. –દાઈ,–દાનગી સ્ત્રી॰ પુરુષાતન(૨)વીરતા.-દાના,-દાની વિ॰ મરદને લગતું; મરદ માટેનું; મરદને છાજે એવું. –દા(-g)મી, -દી સ્ત્રી॰ મરદાઈ (–દાખવવી,-બતાવવી) મરદવું સક્રિ॰ જીએ મહેવું [ ‘મરદ’માં મરદાઈ, -નગી, “ના, ધ્વની, –મી, મરદી, મર૬મી જીએ મરનાર વિ॰ [‘મરવું’તું ભૂ॰ કૃ॰] મૃત; મરણ પામેલું મરફે પું॰ [બ. મુદ્દ; સર૦ મૅ.] એક ાતનું વાદ્ય – નગારું મરમ પું॰ જુએ મર્મ (૫.). --માળું વિ॰ મરમવાળું; મરમ ભરેલું, -મી વિ॰ મર્મ જાણનાર
મરવા પું॰ [સર॰ મેં. મુરા = કુમળા ભાજપાલાના સમુદાય] નાની કાચી કેરી (૨) [જુ મવા] એક છેડ; ડમરો મરસિયા પું॰ [4.] રાજયો
|
મરમ્મત સ્ક્રી॰ [Ā.] મરામત; દ્ધાર; સમારકામ મરવું અક્રિ॰ [પ્રા. મર; સં. મૃ] મરણ પામવું; નારા પામવું (૨) ખુવાર થયું; હાનિ ભગવવી; પીડાવું (૩) (ધાતુની) ભસ્મ થવી (૪) (પ્રવાહી કે ફળનું દૂધ) અંદર ઊતરી કે શાષાઈ કે સમાઈ જવું (પ) ટળવું; દૂર ખસવું કે જવું (તુચ્છકારમાં) (૬) આવવું; પાસે જવું (તુચ્છકારમાં) જેમ કે, અહીં મરવા દા (૭) ઠેકાણેથી ઊડી જવું, ઉદા॰ સેગટી મરી ગઈ (૮) અન્ય ક્રિયાપદ સાથે થાકી જવું’ એવા અર્થમાં વપરાય છે. ઉદા૦ આખો દહાડો નાહક ચાલી મર્યા. અથવા ગુસ્સામાં ‘કરી છૂટવું’ એવા અર્થમાં વપરાય છે. ઉદા॰ ખેાલી મર! ભી મર! [મરતાને અર કહેવું =તિરસ્કાર કરવા કે કડવું વેણ કહેવું. (સામાન્ય રીતે નકારમાં વપરાય છે. ઉદા॰ મરતાને મર કહું તેવે! નથી), મરતાં જીવતાં =(ભવિષ્યમાં) કાઈ દહાડો પણ. અરતાં મરતાં ઊઠવું = ગંભીર માંદગીમાંથી સાજું થયું. મરવા ? = નાહક; શા માટે? ઉદા ત્યાં મરવા ગયા હતા મરી જવું શાંત પડકું, બંધ પડવું (બ્લુસ્સે, ભૂખ⟩(૨) કરમાવું; રસકસ જતા રહેવા. ઉદા॰ અહીંથી છાલ મરી ગઈ છે (૩)સ્થાનેથી ઊડી જવું(રમતમાં, ઉદા॰ તેની સેટી મરી ગઈ (૪) મરવા જેવું દુઃખ કે સ્થિતિ થયેલી ખતાવતા ઉદ્ગાર તરીકે વપરાય છે. ઉદ્યા॰ મરી ગયે! બાપલા! (૪) બીજી ક્રિયા સાથે ‘થાકયો, કંટાળ્યા’ એવા અર્થમાં વપરાય છે. ઉદા ના કહી કહીને મરી ગયો. મરીને માળવા લેવામરણિયા થઈ ને ઝૂકવું. મરી પડવું = પેાતાનું સઘળું જોર વાપરવું (૨) વારી જવું. મરી પરવારવું =(બધાય) મરીને ખલાસ થયું. મરી ફીટવું=નુએ મરી પડવું, મરી મથીને = જેમ તેમ કરીને; મહામુશ્કેલીએ.]
મરહેઠા પું॰ [કા. મહેંદુ (નં. મહારાષ્ટ્ર ) =એક છંદ] એક છંદ મરહબા અ॰ [મ.] ભલે પધાર્યા
મરહૂમ પું॰ [4.] મલમ; લેપ
મરહુ વિ॰ [Ā.] મરણ પામેલું; સ્વર્ગસ્થ મરા(–રે)ઠણ સ્રા॰ [જુએ મરાઠી] મરાઠા સ્ત્રી મરા(−રે)ઠી વિ॰ [ત્રા. મરહઢી(સં. મહારાષ્ટ્રી ] મહારાષ્ટ્ર કે મરાઠી
९४७
[મર્મબાણ
ભાષા વિષેનું કે તેને લગતું (૨) સ્ત્રી॰ મહારાષ્ટ્રની ભાષા. ઢા પું॰ મહારાષ્ટ્રના રહેવાસી
મરામત સ્રી જી મરમ્મત. ~તી વિ॰ મરામત કરાવવી પડે તેવું (૨) પું॰ મરામત કરનાર માણસ
|
સરાલ(-ળ) પું॰ [સં.] હંસ. ~લા,--લી(−ળી) સ્ત્રી હંસી મરવું અક્રિ॰, -વવું સક્રિ॰ મરવું’તું ભાવે ને પ્રેરક મરાળ, -ળી જુએ ‘મરાલ’માં [ક્રોધી માણસ મરિયું ન॰[‘મરી’ ઉપરથી]જીએ મરી (૨)[લા.] મરી જેવું તીખું મરી ન॰ [સં. માર્ચ, મૌવ] એક તેજાના. [−ફાકવાં = ચડયું ચડયું બેલવું; મગરૂરીમાં બકયા કરવું.] મસાલા પું॰ ગરમ મસાલા (૨) [લા.] અતિશયાક્તિ (-ભભરાવવા) મરીચકંકાલ ન૦ એક છેડ
મરીચિ પું॰ [i.](સં.) દશ પ્રાતિમાંના એક (૨)શ્રી કિરણ મરીચિકા સ્રી॰ [i.] મૃગજળ મરીચી પું॰ [સં.] સૂર્ય [ઊન પેદા કરનાર ઘેટાની જાત મરીના પું॰ [વ્॰ મનિો] એક જાતના ઊનનું કાપડ (૨) એ મરુ, દેશ પું॰, ભૂમિ(–મી), સ્થૂલી સ્ત્રી॰ [ä.] રણ (૨) [(૨) નાની ઝુંપડી બન્નેડી સ્ક્રી॰ [સર॰ મહુલી] ઝાડની બખેાલમાં બનાવેલા ગાખલે મરુત પું॰ [સં.] પવન
મારવાડ
મક્રિયા પું [‘મરાઠવું’ ઉપરથી ?] તુ મણિયાર મઢ ન॰ એક ઝાડ [વાનું સીસાનું દોરી બાંધેલું સાધન મરૂદ શ્રી॰દરિયામાં પાણીની ઊંડાઈ તથા તળિયાની જમીન પારખમા પું॰ [સં. નવ(૦૬), પ્રા. મમ; હિં. મા, મવા; મ. મરવા] એક છેડ; મરવેશ
મરે અ॰ [‘મરવું’ ઉપરથી] (૫.) મર; ભલે; છે!ને (ઉદ્ગારમાં) મરેઠણ સ્ત્રી નુ મરાઠણ મરેઠી સ્ક્રી॰ એક વનસ્પતિ મરેઠી, −ઠા જુએ ‘મરાઠી’માં [તિ કે પીડા મા પું॰ [‘મરવું’ ઉપરથી] માત (૨)મેાતના જેવું દુઃખ; હેરાનમરાહ પું॰ [‘મરડવું’ ઉપરથી] વાંક; વલણ; (અક્ષર) આકાર (૨) જુઆ મરડાટ, દાર વિ॰ મરોડવાળેા (અક્ષર) મરેહવું સ૦ ક્રિન્તુ મરડવું. [મરાઠાણું અ॰ ક્રિ॰ (કર્માણ), “વવું સક્રિ॰ (પ્રેરક).]
મરોડી સ્રી [મરડવું પરથી] બૂચ ઉઘાડવાના સ્ક્રૂ મર્કટ પું॰ [i.] વાંદરા
મતે પું [ä.] મર્ત્ય; માણસ (૨) મૃત્યુલેાક; પૃથ્વી મર્ત્ય વિ॰ [સં.] નાશવંત; મરવાના નસીબવાળું (૨) પું॰ માણસ. તા સ્ત્રી, ‰ ન૦. બ્લેાક શું મૃત્યુલાક મર્દ પું॰ [l.] જુએ મરદ
[મરમાં
મર્દન ન॰ [સં.] ચાળવું તે (૨) દમન; નાશ મવું સક્રિ॰ [સં. મૃર્ મય ] મર્દન કરવું મર્દાઈ, “નગી, “ના, ની, –મી, મદ, મર્હુમી [[]] જુએ મર્મ પું॰ [સં.] છૂપી વાત; ભેદ (૨) રહસ્ય; તાત્પર્ય (૩) મર્મસ્થાન. ૦ખાર પું॰ એક ક્ષાર (?). ૦ગ્રાહી વિ॰ રહસ્યનું ગ્રહણ કરનારું. જ્ઞ વિ૦ મર્મ જાણનાર; ચતુર. ૦પ્રહાર પું॰ મર્મસ્થાન પર પ્રહાર. ખાણુ ન॰ મર્મમાં વાગે એવું ખાણુ યા વચન;