Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 403

જોરી]
જોરી વિ॰ [‘બ્બેર' ઉપરથી] જેને બીજાનું જોર – મદદ હોય એવું (શેતરંજમાં) (૨) સ્ત્રી॰ શેતરંજની રમતના એક પ્રકાર જેરુ સ્ત્રી॰ [હિં.] બૈરી; વહુ જોરૂકું વિ॰ જોરવાળું; જોરદાર જોર,તારા પું[‘જોર’ઉપરથી]દાખ; દખાણ;સખતી [કર્મણિ જોવઢા(–રા)વવું સ॰ ક્રિ॰, જોવાનું અ॰ ક્રિ॰ ‘જોવું’નું પ્રેરક ને એવું સ॰ ક્રિ॰ [મા. નો, નોમ, નોવ] દેખવું; આંખ વડે જાણવું (૨)[લા.]તપાસવું; વિચારવું; ધ્યાન આપવું(૩)વાંચવું; અભ્યાસ કરવેા. (જેમ કે, પ્રૂફ જોવાં; કામના કાગળા કે જોશ જોવા ઇ૦) (૪) અખતરા કરવા; પ્રયોગ કરવા (જેમ કે, જોવું હોય તેા આવી જા.) એ અર્થમાં બીજાં ક્રિયાપદો સાથે સહાયકારક તરીકે વપરાય છે. જેમ કે : કહી જોવું; એલાવી જોવું; કરી જોયું. [જોઈ જોઈ ને = ખૂબ તપાસીને (૨) લાંબો વિચાર કરીને. જોઈ ને ચાલવું, ઢગલું ભરવું = વિચારીને કાર્ય કરવું. બેઈ લેવું =વિચારી લેવું (૨) મારવાની ધમકી આપવી; ખબર લેવી. જોવા જેવું = જોવા લાયક; સુંદર (૨) કૅજેત થવા જેવું; મારામારી થઈ બેસે એવું: ખરાબ (આ અર્થમાં ‘જોયા જેવું’ પણ વપરાય છે.)] બેશ(--૫) પું॰ [સં. જ્યોતિષ, ત્રા. નોસ] યાતિષનું જ્ઞાન; ગ્રહ, ગ્રહફળ વગેરે જોવું તે. [—જોવા = ગ્રહ વગેરેનાં સ્થાન તપાસી ફળ – ભવિષ્ય કહેવું.]
૩૫૮
બેશ(–સ) પું॰; ન૦ [7.] ઉછાળા; ઊભરા (૨) જીસ્સા (૩) વેગ; જોર. દાર વિ॰ જોશવાળું; જોશીલું જોશન ન॰ [ા. નોરાન; ‘ન્દ્રેશતાન’] ચેાપડી વગેરે રાખવાની વિદ્યાર્થીની કાથળી – પાકીટ (૨) હાથે પહેરવાનું એક ઘરેણું જોશી(પી) પું॰ [જીએ જોરશ] જોષ જોનારા
જોશી(-સી)નું વિ॰ [‘જોરા’ (7.) ઉપરથી] જોશવાળું; જેસદાર દ્વેષ પું॰ જુએ વ્હેશ; જ્યાતિષ
નૈષિતા સ્ત્રી॰ જુએ યાષિતા દ્વેષી પું॰ જુએ જોશી
જોસ પું; ન॰, દાર વિ॰ જુએ ‘એશ’ બેસતા(-દા)ન ન॰ [Ā. નુજ્ઞાન] જુએ દ્વેશન જોસીલું વિ॰ જીએ જોશીનું
જોસ્સા પું॰+જીસ્સા
[જોહુકમી જોહાકી સ્ત્રી [મ. નટ્ઠા – એક જુલમી પાદશાહ ઉપરથી] જેહાર પું, વું સ॰ ક્રિ॰ જુએ જુહાર, વું
જોહુકમ પું॰ જુલમ, દાર (૨) અ॰ હુકમ પ્રમાણે. –મી સ્ત્રી॰ જોહુકમ; આપખુદી (૨) વિ॰ જોહુકમવાળું
જોળ સ્રી॰ [સં. યુ; બા. સુમરુ, નુવ] સાથે અવતરેલાં બાળકનું જોડલું – જોડકું. −ળિયું વિ॰ સાથે અવતરેલું હોય એવું (પ્રાયઃ બ૦૧૦માં)
જાસા (૦) પું॰ [જીએ ઝાંસે] ઠપકા
જૌહર ન॰ [સર॰ હિં.; મેં. નોહાર] સામુદાયિક આત્મહત્યા;જમેર જોહર ન॰ [Ā.] જવાહિર; ઝવેરાત. –રી શ્રી॰ ઝવેરી
જ્ઞ (મ) પું॰ [i.] જ,અનેા જોડાક્ષર (૨) વિ॰ જાણનારું (સમાસને છેડે) ઉદા॰ ‘સર્વજ્ઞ’
જ્ઞપ્તિ સ્રી॰ [સં.] જાણવું તે (૨) બુદ્ધિ જ્ઞાત વિ॰ [ä.] જાણેલું. બ્યોવના વિસ્રી॰ યૌવન આવ્યાના
[જ્ઞાપક
જ્ઞાનવાળી (મુગ્ધા નાયિકા), વ્યવિ॰ [સં.] જાણવા યોગ્ય. “તા પું॰ [i.] જાણનારા
જ્ઞાતિ સ્ત્રી॰ [H.] ન્યાત; નાત. જન, ૦બંધુ પું॰ નાતભાઈ. ભેાજન ન૦ નાતનાં સગાંસંબંધીને (પ્રસંગ પર) અપાતું સમૂહભાજન; નાતનું જમણ. માસિક ન॰ જ્ઞાતિવિષયક કે જ્ઞાતિનું
માસિક પત્ર
જ્ઞાન ન॰ [સં.] જાણવું તે; જાણ (૨) ખબર; માહિતી (૩) ભાન; પ્રતીતિ (૪) સમજ કે સમજવા જેવી વસ્તુ (એ તે જ્ઞાન મને ગમતું નથી. . .') (૫) બ્રહ્મજ્ઞાન. [–આવવું = સમન્તવું; ભાન થયું. -પામવું = જ્ઞાન થવું; ખબર પડવી (ર) બ્રહ્મજ્ઞાન થવું.] ૦કાંડ પું॰ જીવાત્મા – પરમાત્મા સંબંધીના તત્ત્વજ્ઞાનને લગતા (વેદને) વિભાગ. ૦કાશ(-૫) પુ॰ બધી જાતના જ્ઞાનના – માહિતીના સંગ્રહરૂપ માટા ગ્રંથ; ‘એન્સાઇક્લોપીડેયા’. ખળ પુ॰ જૂઠા –ઢાંગી પંડિત બની બેઠેલા તે. નૈષ્ટિ(−ટ્ટી) સ્ત્રી જ્ઞાન ભરેલી ગોષ્ઠી-વાતચીત. ચક્ષુ વિ॰ જ્ઞાનરૂપી આંખવાળું (૨) ન૦ જ્ઞાનરૂપી ચક્ષુ – આંખ (ચર્મચક્ષુથી ઊલટું). તંતુ પું॰ જ્ઞાનેદ્રિયે તે મગજ સાથે સાંધતા તંતુ; ‘નવ’. તંતુવ્યવસ્થા સ્ત્રી॰ જ્ઞાનતંતુઓની રચના, કામ વગેરેનું તંત્ર; ‘નર્વસ સિસ્ટમ’, ૦૮o વિ॰ અરધાપરધા જ્ઞાનને કારણે વિપરીત બનેલું. દીપ(ક) પું॰ જ્ઞાનરૂપી દીવે. ધન વિ॰ જ્ઞાનરૂપી ધનવાળું (૨) ન૦ જ્ઞાનરૂપી ધન. પરંપરા સ્ત્રી॰ એક ઉપરથી બીજું, બીજા ઉપરથી ત્રીજું, એ રીતે મળતી જ્ઞાનની હાર. ૦પંચમી, ૦પાંચમ સ્ત્રી॰ કારતક સુદ પાંચમ, પ્રકાશ પું॰ જ્ઞાનનેા પ્રકારા કે તેજ (૨) જ્ઞાન પ્રગટવું તે. ॰પ્રક્રિયા સ્રી॰ જ્ઞાન નીપજવાની પ્રક્રિયા; ‘એપિસ્ટેમાલાજી’. ૦પ્રસાર પું॰ાન ફેલાવવું – પ્રસારવું તે; જ્ઞાનનેા ફેલાવેા. ૦ભંડાર પું॰ પુસ્તકાલય. મય વિ॰ જ્ઞાનથી ભરેલું. ॰માર્ગ પું॰ જ્ઞાન દ્વારા મેક્ષ મેળવવાના રસ્તા. ભૂલક વિજ્ઞાનમાંથી પેદા થતું. યજ્ઞ પું॰ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કે તેના જ્ઞાન રૂપી યજ્ઞ. યેગ પું॰ શ્રવણ, મનન ને નિદિધ્યાસનનાં સાધનવાળા(જ્ઞાન જેમાં મુખ્ય છે એવા) એક યાગ.૦૨જી સ્ત્રી॰ જુએ જ્ઞાનતંતુ. ૰વલ્લી સ્ત્રી॰ એક વેલા (૨)ભાંગ. ૦વાન વિ॰ જ્ઞાનવાળું; જ્ઞાની. ૦ાદ હું બધામાં જ્ઞાન મુખ્ય છે એવા મત. વાદી વિ॰ જ્ઞાનવાદને લગતું, કે તેમાં માનનારું, વાપી પું (સં.) કાશી વેશ્વેશ્વર મંદિરને પવિત્ર મનાતા કૂવો. વાયુ પું મગજના એક રાગ (તેથી માણસ મેટી મેટી જ્ઞાનની વાતા લવ્યા કરે છે.). વિજ્ઞાન ન॰ સામાન્ય અને વિશેષ બધું જ્ઞાન (૨) સમગ્ર જ્ઞાન; બ્રહ્મજ્ઞાન. વૈરાગ્ય પું॰ જ્ઞાન વડે ઉત્પન્ન થયેલા વૈરાગ્ય. નાગ્નિ પું॰ [+] જ્ઞાનરૂપી અગ્નિ. -નાત્મક વિ॰ [+આત્મક] જ્ઞાન સંબંધી; જ્ઞાનના લક્ષણવાળું. નામૃત ન॰ [+અમૃત] જ્ઞાન રૂપી અમૃત; અમૃત જેવું ગુણકારી જ્ઞાન. –તાવરણ ન॰ [+આવરણ] જ્ઞાન પરનું આવરણ -તેને ઢાંકતું કર્મ (જૈન). –ની વિ॰ જ્ઞાનવાળું. —નીશ્વર પું॰ [જ્ઞાની+શ્વરી] શ્રેષ્ઠમાં શ્રેષ્ઠ જ્ઞાની. –નેન્દ્રિયી [ + $દ્રિય] (જીએ ઇંદ્રિય) જ્ઞાન ગ્રહણ કરનારી ઇંદ્રિય. –નાદય પું॰ [+ 7] જ્ઞાનના ઉદય; જ્ઞાન પ્રગટવું તે. –ને પાસના સ્ર॰ [+ કપાસના] જ્ઞાનની ઉપાસના
જ્ઞાપક વિ॰ [ä.] જણાવનારું(૨)પું॰ ગુરુ; શિક્ષક(૩)ન૦(વ્યા.)