Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 38

તે અંગે તેમણે વ્યુત્પત્તિ, શબ્દપ્રયોગ વગેરેનું બાકી કેશમાં ઉમેરવામાં આવી છે. અને વ્યુત્પત્તિમાં જ્યાં રહેલું બધું કામ પૂરું કર્યું. કાર્યાલયમાં એકઠા થયેલા શંકાને સ્થાન લાગ્યું છે, ત્યાં પ્રશ્ન દ્વારા તે વ્યક્ત ઢગબંધ નવા શબ્દ દાખલ કર્યો. એમ તેમણે શ્કી કર્યું છે. છૂટી એકઠી થયેલી વિવિધ બધી સામગ્રી એકસાથે એક મૂળ શબ્દના થડ તળે આવતા શબ્દોની મૂકીને નવી આવૃત્તિ માટેની હાથપ્રત માટે પૂર્વતૈયારી વ્યુત્પત્તિ બધે અલગ બતાવી નથી; કેમ કે ઘણી કરી હતી. પ્રેસ માટે છેવટની પ્રત તે ઉપરથી તૈયાર જગાએ તે સહેજે દેખાઈ જાય એવી હોય છે. કરવામાં આવી. આ કામમાં, તેમની સાથે, દરેક ક્યાં જીંદી નોંધવા જેવી જરૂ૨ લાગી છે, ત્યાં તે આવૃત્તિમાં થતું આવ્યું છે તેમ, શ્રી. ગોપાળદાસ પટેલ દર્શાવી છે. તથા હું જોડાયા. તે કામ ૧૯૪૫ બાદ શરૂ કર્યું હતું.
આમ, આ આવૃત્તિ માટે એટલું કહી શકાય છેવટની નજર, ગઈ આવૃત્તિ જેમ, મેં રાખી છે.
કે, વ્યુત્પત્તિ બાબતમાં થયેલું કામ વિદ્વાનો આગળ એક રીતે કહીએ તો, અમે ત્રણ જણ ગઈ ત્રણ
આ પહેલી વાર એકસાથે રજૂ થશે. તે પરથી હવે એ આવૃત્તિઓથી આ રીતે કામ કરતા આવ્યા છીએ.
કામ આગળ લઈ શકાય. જે થયું છે તેને વધારે શુદ્ધ ક્રમશ: કણશ, એ કામ આ આવૃત્તિ જેટલે પહોંચે છે, તેથી અમને વ્યક્તિત: પણ અમુક આનંદ થાય છે. ગુજરાતીમાં વ્યુત્પત્તિ-કેશ ખાસ અલગ કરવા તરફ
કરી શકાય. બલ્ક, એમ કહેવું જોઈએ કે, હવે આપણે ઉપર હું કહી ગયો કે, આવૃત્તિના ખાસ ઉમેરા
પણ પ્રયાણ કરવું જોઈએ. આ કામને માટે આ ત્રણ ગણીય : ૧. ગઈ આવૃત્તિમાં તત્સમ વ્યુત્પત્તિ
આવૃત્તિ ઠીક ભૂમિકા રજૂ કરી શકશે. જ આપી હતી, તેમાં હવે ઉપલબ્ધ બધી વ્યુત્પત્તિ મૂકવામાં આવી છે; ૨. શબ્દપ્રયો ; ૩. ઉચ્ચારણ.
- ભાષાઓની તુલનાત્મક નોંધ અંગે બંગાળી, સિંધી, શબ્દભંડોળ વધ્યા કરે છે તે સામાન્ય બાબત હોઈ
ઇત્યાદિ ભાષાઓ પણ સાથે લેવા જેવી કહેવાય. તેને સ્વતંત્ર કે ન ઉમેરા ગણતો નથી.
આ આવૃત્તિમાં જે તુલનાએ નોંધી છે, તે સંપૂર્ણતયા
આપી છે એમ સમજવાનું નથી. પણ કેવળ આ ઢબે વ્યુત્પત્તિ
તુલના કરતે શબ્દ-કેશ પણ, વ્યુત્પત્તિના અભ્યાસના તત્સમ વ્યુત્પત્તિ ઉપરાંત જેટલી મળી શકી તે વિકાસ અર્થે, જરૂરી તે છે જ. એ કામ પણ ખીલબધી તદ્દભવ વ્યુત્પત્તિ પણ આ વખતે સંધરી છે. વવા જેવું છે. આ આવૃત્તિમાં તેને સ્પર્શ મળશે તેમાં પ્રાકૃત રૂપે પણ દર્શાવ્યાં છે. તે વિષે એક એટલું જ. વસ્તુ કહેવાની જરૂર છે. આમ દર્શાવેલાં પ્રાકૃત રૂપો
શબ્દપ્રયેળે પ્રત્યક્ષ ઉપયોગમાં આવ્યાં હોય તે જ લેવાનું રાખ્યું છે; કપીને તે રજૂ કર્યા નથી. આને માટે મુખ્ય
વ્યુત્પત્તિ પેઠે જ શબ્દપ્રગો માટે પણ કામ થયું ઉપયોગ અને પંડિત હરવિંદદાસ ત્રિકમચંદ શેઠકત
છે. ઉપલબ્ધ સાધનમાંથી તેની સામગ્રી લઈ લીધી છે. પાર-ટૂ-મળવો કર્યો છે. અપભ્રંશ, દેશ્ય, કે પ્રાકૃત
ઉપરાંત ચાલુ ભાષામાંના નહીં સંઘરાયેલા પ્રયેગે જે શબ્દ બતાવ્યા છે, તે આ કેશને આધારે ટાંકવામાં
ધ્યાન ઉપર આવ્યા, તે પણ નોંધવામાં આવ્યા છે. આવ્યા છે.
આથી કરીને શબ્દપ્રયેગાનો સંગ્રહ પણ આ આવૃત્તિઉપરાંત, તુલનાત્મક સૂચનો પણ મુકવામાં આવ્યાં માં થાય છે એટલે પહેલવહેલા કોશમાં ઊતરે છે, છે, અને તેમાં મુખ્યત્વે હિંદી અને મરાઠી ભાષાની
એમ કહી શકાય. એ પૂરેપૂરો છે એમ હરગિજ
એમ કહી શકાય. એ પૂરી છે તલના ોંધી છે. હિદી માટે “શબ્દસાગર' અને
નથી. શબ્દોની પેઠે શબ્દપ્રયોગે પણ શિષ્ટ સાહિત્યમરાઠી માટે શ્રી. દાતેનો “મહારાષ્ટ્ર શબ્દકોશ
માંથી ખેળવા જોઈએ. એટલું જ નહિ, સ્વતંત્ર મુખ્યત્વે ઉપયોગમાં લીધા છે. ઉર્દ ને હિંદુસ્તાની શબ્દપ્રયોગ-કોશ પણ હવે રચા જોઈએ. તે દ્વારા કશે પણ જરૂર મુજબ વાપર્યા છે; પણ તે મુખ્ય આપણી ભાષાની શક્તિને આપણને કોઈ ના જ ન હોવાથી તે બધાનાં નામ અહીં ખેંધ્યાં નથી. ખ્યાલ આવે, એ પૂરે સંભવ છે.
ફારસી અરબી વ્યુત્પત્તિ માટે ર વ સેના “શબ્દપ્રયોગ ” કોને કહે, કહેવત અને તે બેમાં કેશ ઉપરાંત લગાતે કિશોરી, હિંદુસ્તાની-અંગ્રેજી કેશ રો ફેર, એ બધા પ્રશ્નોની ચર્ચા અહીં કરવાની જરૂર વગેરેની જરૂર લાગવાથી તેમને વાપરવામાં આવ્યા છે. નથી. પરંતુ એટલું નોંધ્યું કે, કહેવતો સંઘરી નથી;
એ પણ કહેવું જોઈએ કે, ગ્રંથોમાં મળી આવેલી અને જે શબ્દના વેગથી, તેમના કેવળ શબ્દાર્થોથી ઉપરાંત કેટલીક સિદ્ધ જેવી લાગતી વ્યુત્પત્તિ પણ વિલક્ષણ એ અર્થ ઉત્પન્ન કરાય છે, તેમને શબ્દ