Page Text
________________
છંદશાસ્ત્રી ]
ન૦ વેદનાં છ અંગમાંનું એક (૨) પિંગળ. શાસ્ત્રી સ્ત્રી॰ છંદશાસ્ત્ર જાણનાર. –દી, દીલુ વિ॰ મેાજી; શેખીન (૨) અમુક લતવાળું. .—દાવતી સ્ત્રી॰ [i.] મધ્યા શ્રુતિને એક અવાન્તર ભેદ (સંગીત)
છંદોબદ્ધ, છંદોભંગ, છંદોવતી [સં.] જુએ ‘છંદ’માં છાક પું॰[સર૰હિં.; મેં.છાળે.‘છકવું’પરથી ? કે સં. રાાયત ?] નશેા; કેક (૨)તાર; મિજાજ (૩)સ્ત્રી॰[] દુર્ગંધ (જેમ કે, દારૂ કે સડાની) (૪) અપારનું ભાથું (ગોવાળ ખેડૂત વગેરેનું). [–મારવી = વાસ નીકળવી; બ છૂટવી. છાકે ચડવું = છાકટું થવું; શરીરનું ભાન ન રહેવું.] ટ વિ॰ છાકટું. ટાઈ સ્રી, ટાપણું ન૦. હું વિ॰ [જીએ છાક; મેં. છાટા] દારૂ પીને ભાન ભૂલેલું. ટો પું દારૂડિયા [(ર) સ્ત્રી॰ પુષ્કળતા છાકમછળ અ૦ [‘ાળ’ ઉપરથી] છેળે ઉપર છે।ળે! વાગે એમ છાકવું અક્રિ॰ [જીએ છકવું] છલકાઈ – ફુલાઈ જવું (૨) મહેકી – વંઠી જવું [છાંછિયું (૨) ગર્વ; રાક્ છાકા, ટા પું[જીએ છાક] ભારે છાકભર્યા છકા – તિરસ્કાર; છાગ પું॰ [i.] છગ; બકરો [ચામડાની બતક છાગળ પું॰ [તું. દાન] બકરા (૨) સ્ત્રી॰ પાણી ભરવાની છાગળિયું વિ॰ ઉડાઉ (૨) ન૦ (પ્રાયઃ ખ૦ ૧૦માં) ઉડાઉપણું
(૩) પાણી ભરવાની ખતક; છાગળ
છાગળિયા પું [હિં. છાા] ફાટવાળી ઘૂઘરી
અભરાઈ
છાછર સ્ત્રી॰ [‘છાછરું’ ઉપરથી ] તાસક (૨)[‘છરર’ રવ૦ પરથી ] પાણીની સપાટી પર છરરર કરતું જાય એવી રીતે કાંઈ ફેંકવું તે. [–મારવી.] (૩) વિ॰ છાછરું. -(−રું) વિ॰ જીએ છીછરું છાજ ન [છું. છાર્ ઉપરથી] છાપરામાં ઘાસ, પાટિયાં કે વાંસ વગેરેનું કરાતું આચ્છાદન કે તે વસ્તુઓ (ર) [‘છત્તું’ઉપરથી] [નાનું છત્તું (૩) અભરાઈ છાજલી સ્ત્રી• [ જું ઉપરથી] છા ઉપરની નાની અગાસી (૨) છાજવું સક્રિ॰ [નં. છાટ્ ઉપરથી] છાજથી ઢાંકવું; છાવું (૨) છવાઈ રહેવું (૩) [સર॰ fહું. છાનના; પ્રા. ઇન] લાયક હોવું (૪) સારું દેખાવું; શે।ભવું (૫) ઘણા વખત નભવું, ટકવું (ઉદા૦ ‘રાંક હાથે રે, રતન ચડયું છાયું નહિ’.] છાજિયું ન॰ શાકના આવેશમાં છાતી કૂટવી તે. [છાજિયાં લેવાં =મરણ પાછળ નામ લઈ છાતી કૂટવી (૨) [લા.] સ્ત્રીએ ધિક્કારના ઉદ્દગાર તરીકે – મર મૂઆ – એવા ભાવમાં વાપરે છે.] છાનું ન॰ [‘છા’ ઉપરથી] છાજ નાંખી કરાતું એકઢાળિયું છાટ સ્ત્રી॰ ટાંકાની અંદરની છત (૨) પથ્થરના લાંબા પહોળા કકડા છાટલું ન૦ વનસ્પતિ જમીન પર પથરાઈને ઊગે તે; ભેાથું છાણુ ન॰ [કે.] ગાયભેંસના મળ; ગોબર. [–કરવું =(ગાયભેંસે) પાળા કરવા. “દેવું = અબેટ કરવા; લીંપવું. પૂંજવું = છાણ એકઠું કરવું. –માં તરવાર મારવી =ઢારદમામ બહુ પણ કરવું કાંઈ નહિ; કાયર પેઠે વર્તવું. –હાવું =દમ હેાવે; હિંમત હાવી.] પૂંજો હું કચરાપુંજે. ભક્ષણ ન૦ છાણ ખાવું તે (એક તપ). ૦મૂતર ન॰ ઢોરનું છાણ ને મુતર – ખાતર. –ણિયું વિ॰ છાણ જેવું; પેાચું; દમ વગરનું (૨) છાણ ખાઈને રહેનારું (૩) ન૦ છાણમાટીનું બનાવેલું ટાપણું. −ણું ન૦ [રે. છાળો] બાળવા માટે છાણુને થાપીને સૂકવેલું ચકરડું
Jain Education International
[છાતી
છાણવું સ૰ક્રિ॰ [સર॰ હિં. છાનના, મ. છાનળ, ટ્રે. છાળળ] ખારીક રીતે ચાળવું (૨) છણવું
છાણિયું, છાણું જુએ ‘છાણ’માં.[છાણાં થાપવાં = થેપીને છાણાં અનાવવાં (૨) [લા.] મર્યાદાભંગ કરવા. છાણાં સંકારવાં, છાણે વીંછી ચઢાવવા – ઉશ્કેરવું; ચડાવવું.]
૩૨૫
છાત ન॰ [તું. ઇત્ર; હિં. છાતા] (૫.) છત્ર; છત્રી છાતરક સ્ર॰ મેટા કુદકા; ફાળ (ઘેાડાની) છાતરવું સક્રિ॰ ખેંચવું; બહાર કાઢવું
છાતી સ્ત્રી॰ [સર॰ મેં.; હિં.] શરીરને પેટથી ઉપરના પહાળે ભાગ (૨) [લા.] હૈયું; દિલ (૩) હિંમત (૪) સ્તન. [—ઉપર બેસવું =સામે બેસીને કામ કઢાવવું; રૂબરૂ હાજર રહી કામની ઉતાવળ કે ચેાકસાઈ કરાવવી. –ઉપર મૂકવું = તદ્દન નજીક કે સામે મૂકવું(કંટાળાના ઉદ્ગાર).ઉપર હાથ મૂકા = હિંમત રાખવી (૨) હિંમત આપવી (૩) છાતીમાં રહેલા ઈશ્વરની સામે (સાચું કહેવું). ઊછળવી કે ઊંચી આવવી કે ઊંચી થવી= ખૂબ હરખ કે આનંદ યા ગર્વ થવા.—ઊભરાવી = શાક કે આનંદથી હૈયું ભરાઈ આવવું – ખૂબ લાગણી થવી. છાતીએ ચાંપવું = વહાલમાં હૈયા સરસું દબાવવું, એ ડાઘ લાગવે, રહેવા= દિલમાં દુઃખ કે વેરની લાગણી થવી. –એ ધરવું = છાતી સરસું લેવું. “એ બાંધવું, લગાડવું, વળગાડવું = છાતી સરસું ચાંપવું (૨) પાસેને પાસે રાખવું (૩) ધવરાવવું. “એ કહ્યુ કરવું = ધીરજ કે હિંમત રહેવી. –એ હાથ દેવા, મૂકા= ખાતરી કે ભરેાંસે આપવેા. –કાઢીને ચાલવું = હિંમતભેર કે દમામથી ચાલવું. “ફૂટવી-શાકક્રોધના આવેગમાં છાતી ઉપર હાથના પંજા પછાડવા (ર) પસ્તાવા કરવા. ખાલી કરવી= જીએ છાતી ઠાલવવી.–ચલાવવી = હિંમત દાખવવી.–ચાલવી = હિંમત રહેવી. ચિરાવી, ચિરાઈ જવી = ખૂબ દુઃખ થયું. -ટાઢી થવી = સંતેાષને આનંદ થવે. -ટાઢી હાવી= દિલમાં કંઈ ખળતરા કે દુઃખ નહાવાં.—ઠેરવી – સંતાષ અને આનંદ થવાં. –ડાલવવી = હૈયાની વરાળ કાઢવી; સુખદુઃખના ઊભરા કાઢવા. -ડાકવી=હિંમત આપવી (૨) શાબાશી આપવી. –ઢાકીને કહેવું = વિશ્વાસ ને હિંમતપૂર્વક કહેવું.—તેાઢવી=સખત કામ કરવું.—થાખઢવી = ઉત્સાહ, હિંમત કેશાબાશી આપવી,છાતીનું આખું = સાહસિક; હિંમતવાન. –જું કઠણ, “નું ધાડું = છાતીવાળું; હિંમતવાન. –નેા થા=મરમને! ઘા (ર) સ્વપરાક્રમ. -પૃથ્થરની હાવી= દિલ કે કાળજું કઠણ હોવું; શાકદુઃખમાં ન ગભરાવું. —પર બેસવું=ચાંપીને દબાવીને કામ લેવું. પર પથ્થર મૂકવા શોકને ડૂમો ખાવવા; હિંમતપૂર્વક સહન કરવું. —પર રાખવું = લાડથી ઉછેરવું; પાસે જ રાખવું, –પર હાથ નાંખવા = ( સ્તનને અડી) સ્ત્રીને અડપલું કરવું. -પાકી = સ્તન ઉપર ગૂમડું થવું (૨) છેકરાં નઠારાં નીકળવાં (૩) છાતીમાં ક પાકી જવા. પીગળવી = લાગણી થવી; દયા આવવી. -ફાટ રડવું =પુષ્કળ ને મેટેથી રડવું. –ફાટી જવી =ભારે દુઃખથી કાળજું વીંધાઈ જવું. ફૂટવી= (છેાકરીને) સ્તન ફૂટવાં. “ફૂલવી = આનંદ કે ગર્વ થવા. બળવી = દિલ દાઝવું (દુઃખ કે અદેખાઇથી). એસી જવી, –ભાગી જવી = દુઃખશેાકથી હિંમત હારી જવું. -ભરાઈ આવવી=
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016105 |
| Book Title | Sarth Gujarati Jodni Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gujarat Vidyapith Ahmedabad |
| Publisher | Gujarat Vidyapith Ahmedabad |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 950 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |