Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 231

કાલ-વિપર્યાસ ]
[ કાશીબારડી
ફાચર] વધારે માલ ભરવાની વહાણની આંતરી ઉપર રાખવાનું પાટિયું
|
કાલ- વિપર્યાસ, વિવર્તી, વ્યુત્ક્રમ, સિદ્ધ જુએ ‘કાલ [સં.]' માં [ કાલાનુક્રમ [સં.] જુએ ‘કાલ’ [સં.]માં કાલાગò કાલાગ્નિ, કાલાતિક્રમ, કાલાતીત, કાલાતિપાત, કાલાપણું ન॰ [કાલું] જુએ કાલપણ કાલાવધિ, કાલાષ્ટમી [સં.] જુએ ‘કાલ [સં.]'માં કાલાવાલા પુંમ્બવ॰ કરગરવું તે; આજીજી કાલાં, વ્હેલાં, ભેખડાં નખવ૦ જુએ ‘કાલું’માં કાલાંતક પું॰ [સં.], કાલાં(~ળાં)તરે અ॰ [ä.] જુએ ‘કાલ’ [સં.] માં
કાવરી(–લી) સ્ત્રી॰ [જુએ કાવલું] કાચની બંગડી (સુ.) કાવરું, બાવરું વિ॰ [મ. ાવરા, ચાવરા, રે. બાવજિમ = અસહિષ્ણુ ? પ્રા. IT = કાયર ?] બાવરું; બેબાકળું કાવલી શ્રી॰ [જુએ કાવલું] કાવળી; બંગડી
કાવલું વિ॰ [સં. જોન? કે હૈ. hl ? મ. બાવળ] ઘણું નાજુક અને શે।ભાતું પણ તકલાદી
કાવશ ન॰ [છું. અવારĪ] ખાલીપણું; શૂન્યતા કાવસશા, કાસિયા પું॰ પક્કો માણસ; ગઢિયા કાવળ ન॰ [જુએ ‘કાવવું’વિŌ] કપટ; પ્રપંચ [કાવરી કાવળી સ્ત્રી॰ પાણી, દૂધ ઇત્યાદિ પર તરતું પાતળું પડ (૨) જીએ કાવાદાની સ્રી [કાવા +દાની] કાવા કરવાનું વાસણ; કીટલી ૧૦ [સર॰ મેં.] છળપ્રપંચ, કપટબાજી કાવાપાણી ન૧૦ [કાવા +પાણી] કાવા પીવે। કે તે સાથે નાસ્તા ઇ॰ કરવું તે; તેની મિજલસ કે મેળાવડા
કાવાદાવા
૧૮૬
કાલાંબાબઢાં (૦) નબ॰૧૦ જુએ ‘કાલું’માં કાલિક વિ॰ [ä.] કાલ –સમયને મળતું કાલિકા સ્ત્રી॰ [i.] (કાળાં) વાદળાંના સમૂહ (૨) [સં.] ચંડિકા; કાલી. ૦છંદ પું૰ એક છંદ
કાલિ(ળિ)દાસ પું॰ [સં.] (સં.) સંસ્કૃત ભાષાના પ્રખ્યાત કવિ કાલિમા સ્ત્રી॰ [સં.] કાળપ (૨) અંધારું (૩) કલંક (૪) છાયા કાલિય પું॰ [સં.] શ્રીકૃષ્ણે નાધેલા કાળીનાગ [બ્રા-કાળું () કાલિ(−લીં)ગડું ન॰ [સં. 1ાિ ઉપરથી] કલિંગડ; તડબૂચ (૨) કાલિ(-લીં)ગડા પું॰ [સં. વાળિ] એક રાગ કાલિંગી સ્ત્રી [સં.] એક જાતની કાકડી (ર) કલિંગ દેશની સ્ત્રી કાલિંદી સ્ત્રી॰ [i.] યમુના નદી (૨) કૃષ્ણની એક પટરાણી કાલી સ્ત્રી॰ [i.] (સં.) કાળી, કાળકા માતા [તત્કાલીન -કાલીન વિ॰ [i.] (અમુક) સમય સંબંધી (સમાસમાં). ઉદા॰ કાલીપાટ પું॰ એક વેલેા [ પીળું ચંદન (૪) કાલાગર (૫) કેસર કાલીયક ન॰[તું.] કાલાગરનું લાકડું (ર) એક જાતની હળદર (૩) કાલુ પું; સ્રી॰ દરિયાઈ ખડક (ર) કાલુ માછલી. માછલી
સ્ત્રી એક જાતની માછલી; મેાતી બનાવનારી માછલી કાલું વિ॰ બાળકની વાણી જેવું, ભાગ્યુંતૂટયું અને મધુરું (૨) તેાતળું (૩) બાલિશ, અણસમજુ (૪) [i.] કપાસનું જીંડવું. ઘેલું વિ॰ (ગાંડા જેવું છતાં પ્રિય લાગે એવું) કાલું; માલિશ; એછી સમજવાળું.-લાં(ઘેલાં) નવ્યવ॰ કાલપણ.[—કાઢવાં =કાલપણ કરવું. કાલાંમેબડાં ન′૦૧૦ કાલી ને ખેાબડી – ભાંગીતૂટી વાણી.]
કાલે (લે,) અ॰ જુએ ‘કાલ’ અ
કાલે પું॰ એક રાગ; કાલિંગડા
કાલાર સ્ત્રી॰ ઘાસની ગંજી
|
ન
કાલ્પનિક વિ॰ [i.] કલ્પનાથી ઉત્પન્ન થયેલું; સાચું નહિ એવું; કલ્પેલું. ૦એકમ પું(ગ.) 、/-૧ એ કલ્પિત અંક (સંજ્ઞા i કરાય છે). તા સ્ત્રીર [દાવાથી) કામ સાધી લેવું] કાવ'પું॰[સર॰મ.]યુક્તિ; કાવા ?[–કાઢી લેવા = યુક્તિથી (કાવાકાવડ(–ડી) સ્ત્રી॰ [વે.] ખાંધે બેો ઉપાડવાને બનાવેલી તુલા કાવઢિયું ન॰ [સં. વેિલા, પ્રા. ડ્ડિયા ઉપરથી !] પૈસે કાઢિયા પું॰ [વે. બાવડુંમ] કાવડ ઊંચકનારા કાવડી સ્ત્રી જુએ કાવડ, “હું ન॰ કાવડનું લાકડું કાવતું વિ॰ [રે. ાહરુ] ધૂર્ત; ઠગારું (કા.) કાવતરું ન॰ [‘કાવા’ સરખાવેા] છળ; પ્રપંચ; કારસ્તાન (ર) ગુપ્ત અને કપટપૂર્ણ યોજના.-રાખેાર,—રાબાજ વિ॰કાવતરું કરનારું કાવરાન ન॰ [સરખાવેા. મ. વ(–વા)< = નૌકાકામમાં વપરાતી
કાવું ન॰ છાપરા ઉપરની નળિયાંની એળ (૨) [સુ.] ખાટલાની પાટીનેા આંટા (૩)અક્રિ[માવŌ] કંટાળવું; કાયર થઈ જવું કાવેરી પું॰ [સં.] એક રાગ (ર) દક્ષિણ હિંદની એક નદી કાવા પું॰ [7. h] બુંદદાણાના ઉકાળે (ર) કાળે; કાઢો કાવા પું॰ [સર॰ હૈં.; મ.] ઘેાડાને ગાળ ચક્કર ફેરવવા તે (૨) [સર॰ મ; 7. વર્ ?] છળ; પ્રપંચ
કાવ્ય ન [તું.] કવિતામાં જે કલાત્મક રસનું તત્ત્વ હોય છે તે (ર) રસાત્મક વાકય કે પદબંધ (૩) પદ્ય; કવિતા. કલા(~ળા) સ્ત્રી॰ કાવ્યની કળા, કારે પું॰ કવિતા કરનાર કવિ. દોહન ન॰ કાન્યામાંથી વીણીને સંચય કરવા તે (ર) (સં.) એ નામે (ગુજરાતી) કાવ્યસંગ્રહ – ગ્રંથ. ૦મય વિ॰ કાવ્યથી એતપ્રેાત થયેલું. ॰મયતા સ્ત્રી૦.૦મીમાંસા સ્રી કાવ્યશાસ્ત્ર (ર) કાવ્યની શાસ્ત્રીય રસચર્ચા.૦રચના સ્ત્રી॰કાવ્યની રચના.સ પું॰ કાવ્યથી અનુભવાતા રસ. રસિક વિ॰ કાવ્યમાં જેને રસ છે એવું. શક્તિ સ્ત્રી॰ કાવ્યની શક્તિ (ર) કાવ્ય કરવાની આવડત – વિદ્યા,’શાસ્ત્ર ન॰ કાવ્ય – કવિતાનું શાસ્ત્ર. "જ્યાનંદ પું [+ આનંદ] કાવ્યને આનંદ. -જ્ગ્યાચિત વિ॰ [ +૩વિત] કાન્યમાં શાભે કેછાજે એવું; કાવ્યને પાત્ર [[સં. 15] ખાંસી; ઉધરસ કાશ(–સ) પું॰; ન॰[મં.] એક ધાસ (૨) ન॰ એનું ફૂલ(૩)પું॰ કાશ(-સ) સ્ત્રી॰ [જીએ કાસળ]આડખીલી. [કાઢવી, —જવી] (૨) [જુએ કથાસ] ચીકણાશ; ચેાળાચેાળ (ચ.) (–કરવી) કાશંડી(−દી, −દ્રી) સ્ત્રી॰ (કાશીની બનાવટના) મેાટા પેટના પડઘીવાળે લોકો
કાશિયા ન॰ એક પક્ષી
કાશી સ્ત્રી[i.] (સં.) પ્રસિદ્ધ જાત્રાનું સ્થળ; વારાહ્સી.[કાશીએ સંઘ પહોંચવા = ફતેહમંદીથી પાર પડવું; સફળ થવું. કાશીનું કરવત = નવા જન્મમાં ઇચ્છિત ફળ મેળવવા કાશીમાં જઈ કરવતથી શરીર વહેરાવવું તે. –નું મરણ =પવિત્ર તીર્થમાં મૃત્યુ થવાથી સદ્ગતિ થવી તે; ઉત્તમ મરણ.] નાથ, ॰પતિ પું॰(સં.) શિવ. યાત્રા શ્રી કાશીની યાત્રા [જાતની ખેરડી કાશીમાર ન॰ ખારની એક જાત. ડી સ્ત્રી॰ તેનું ઝાડ – એક