Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 145

ઈશ્વરપ્રેરણા ]
॰પ્રેરણા સ્ત્રી॰ ઈશ્વરની પ્રેરણા; અંત‡ન. ૦Çક્તિ સ્ત્રી॰ ઈશ્વરની ભક્તિ, ૦ભાવ પું॰ એશ્વર્ય (૨) ઈશ્વરના અસ્તિત્વમાં શ્રદ્ધા. ૰મય વિ॰ ઈશ્વરમાં લીન; પ્રભુપરાયણ. (તા સ્ત્રી). ૦વાદ પું॰ ઈશ્વર છે એવા વાદ. ૦વાદી વિ॰ ઈશ્વરવાદનું કે તેમાં માનનારું. સ્તુતિ સ્ત્રી॰ઈશ્વરની સ્તુતિ.-રાધીન વિ[+આધીન] ઈશ્વરને આધીન.—રી વિ૦ ઈશ્વર સંબંધી(૨)સ્ત્રી॰ દુર્ગા(૩)દેવી. રેચ્છા સ્ત્રી॰ [+ઇચ્છા] ઈશ્વરની ઇચ્છા ઈષણા સ્ત્રી[સં. હવળ] વાસના (૨)સ્ત્રી, પુત્રાદિ પ્રત્યેની આસક્તિ ઈષત્ અ॰ [ä.] જરા; ઘેાડું
ઈષા ન॰ [ä.] ગાડી કે ગાડાની ઊંધ (૨) હળના ધોરિયા
ઈષ્મ પું॰ [સં.] કામદેવ (૨) વસંત ઋતુ ઈસ સ્ત્રી[ફે. સ(oો) = ખીલા ? કે સં. ફૈ[ ] ખાટલાના પાયાને જોડતાં એ લાંખાં લાકડાંમાંનું દરેક
ઈસપ પું॰ (સં.) એક પ્રસિદ્ધ પ્રાચીન ગ્રીક કથાકાર (ગુલામ હતા) ઈસવી વિ[Ā.] ઈસુ ખ્રિસ્તનું. સન પું; સ્ત્રી॰ ઈસુના જન્મથી ગણાતા સંવત (ઈ. સ.)
ઈસાઈ વિ॰ [Ā.] ઈસુનું અનુયાયી; ખ્રિસ્તી (૨) ઈસુને લગતું ઈસા મસીહ [Ā.], ઈસુ (ખ્રિસ્ત) પું॰ (સં.) જીએ ઈશુ ઈસું વિ॰+[નં. ફંદરા] આવું
ઈસ્ટર ન॰ [.] એક ખ્રિસ્તી ઉત્સવ – તહેવાર ઈસ્વી વિ॰ [મ,] જીએ ઈસવી. ૦સન પું; સ્ત્રી॰ ઈસવી સન ઈહકા પું॰ અક્સાસ (ર) ભય; ત્રાસ
૧૦૦
|
ઈંડું ન॰ [સં. અંક] એવું (ર) શિખર પરના કંળશ.[-ચઢાવવું = મોઢું પરાક્રમ કે નામના કરવી; કોઈ બાબતમાં કળશ ચડાવવા.]. –ઢાદાવ પું, ઈંડું ન॰ છેાકરાંની એક રમત.-ઢાળ સ્રી ઈંડાં લઈ ને જનારી કીડીઓની હાર (૨) ઝીણાં ઝીણાં ઈંડાંના જથ્થા (૩) [લા,] છેાકરાંની ધાડ – ભંજરવાડ. [—ઊભરાવી = ઈંડાળ જમીનમાંથી બહાર નીકળવી (૨) (લાભની લાલચે) મેટું ટોળું ભેગું થવું.]
ઈં ઢાણી સ્ત્રી॰ જુએ ઉઢાણી
તડી સ્ત્રી એક જીવ; ઇતરડી
ઉકલાવવું સ૦ ક્રિ॰ ‘ઊકલવું’નું પ્રેરક [(૩) સંતાપ ઉકળાટ(–ટા) પું॰ [જુએ ઊકળવું] ધામ; કઠારા (૨) ગુસ્સા ઉકળાવવું સ॰ ક્રિ॰ ‘ઊકળવું’નું પ્રેરક
ઈહા સ્ર॰ [સં.] ઇચ્છા (૨) આછા; ઉમેદ (૩) ઉદ્યમ – ધંધા ઈહામૃગ ૦ [ä.] નાટકનો એક (ચાર અંકી) પ્રકાર ઇંગલી ઢીંગલી સ્ક્રી॰ છેાકરાંની એક રમત
ઉકાણવું સક્રિ॰ ચારવું; ઉકણાવવું (સેાનીએ વાપરે છે) ઉકાણાનું અક્રિ॰, –નવું સક્રિ॰ ‘ઉકાણવું'નું કર્મણિ ને પ્રેરક કાણા પું॰ ચારી
|
કાર, –રાન્ત [સં.] જુએ ‘ઉ’માં
ઈંજવું સક્રિ॰ [સં. 1 કે ફંડ્યા-પ્રા. ફંના પરથી ?] અર્પણ કરવું; આપી દેવું (૨) અગિયારીમાં અગ્નિની સ્થાપના કરવી (૩) અભિષેક કરવા (૪) પ્રસન્ન કરવું (૫) તેલ ઊંજવું. [નવું (કર્મણિ), ઈંજાવવું (પ્રેરક)]
ઉકાળ પું॰+સુકાળ; આબાદી -- ચડતીના કાળ
ઈંટ સ્ક્રી॰ [સં. ઇા, પ્રા. ટ્ટા] ઘર ઇત્યાદિ ચણવામાં વપરાતું માટીનું ચેાસલું. બંધી વિ॰ ઈંટોનું બાંધેલું (૨) સ્ત્રી॰ ઈંટનું બાંધકામ, વાડા પું॰ ઈંટો પકવવાના ભડ્ડો..-ટાળ(−ળું) વિ॰ ઈંટનું બનેલું; ઈંટવાળું. −ટાળી સ્રી ઈંટો મારી મારીને દેવાતા દંડ –– સજા. “ટાળા પું॰ [1. ટ્ટાō] ઈંટના કકડા; રડું (ર) ઈંટો બનાવવાનું એજાર. -ટેરી(–લ) વિ૦ ઈંટબંધી ઈંટો રે ઈંટા સ્ત્રી॰ છોકરાંની એક રમત
ન
ઈંધણ(—ણું) ન॰ [ä. ધન, ત્રા. રૂંધળ] ઇંધન; ખળતણ ઈંધણુધારી પું૦ બળદ (૨) ભાર વહેનારો આદમી (૩) વિ૦
[ ઉકેલવું
બળદિયા જેવા; મૂર્ખ
ઉ
૭ પું॰ [સં.] સંસ્કૃત કુટુંબની વર્ણમાળાના પાંચમેા અક્ષર – એક મુખ્ય સ્વર. ૦કાર પું॰ ઉ અક્ષર અથવા ઉચ્ચાર, કારાંત વિ છેડે ઉકારવાળું [ પ્રત્યય. ઉદા॰ ઉતારું; કાડુ, ખાઉ —ઉ ક્રિયાપદને લાગતાં ‘તે ક્રિયા કરનારું' એ અર્થમાં વિ॰ બનાવતા ઉકણાવવું સક્રિ॰ (કા.) ચારવું (૨) ‘ઊકણવું'નું પ્રેરક ઉકમાઈ સ્ત્રી॰ (કા.) ઉત્સાહ; પારસ
ઉકરડી સ્ત્રી॰ [હૈ. વર્૩, ૩વાહક, ડી, દિયા] નાના ઉકરડો (૨) વિવાહના સમયમાં કચરાપૂંજો નાખવાની જગા (૩) એક મલિન દેવતા. [ઉડાડવી = વિવાહપ્રસંગે સ્થપાતી કચરાપુંજાની મલિન દેવતાને વિદાય કરવી, તેના વિધિ કરવા.-નેાતરવી = તે દેવતાની પ્રતિષ્ઠા કે સ્થાપન કરવું. ઉકરડીને(–ની જાતને) વધતાં વાર શી ?=છેાકરી ઝટ મોટી – પરણાવવાની ઉંમરની થતાં વાર નહિ.].—ડે પું॰ છાણ અને પૂંજાને ઢગલા; ઉકેરા (૨)[લા.] ગંદું સ્થાન; ગંદવાડો. [ઉકરડે જવું = ઝાડે ફરવા જવું; જંગલ જવું.] ઉકરાંટે(૦)પું॰ઉકાંટા; આવેશ; ઉશ્કેરણી(ર)તાલાવેલી; વિહ્વળતા ઉકલત સ્ત્રી॰ ઊકલવું તે; ઉકેલ
ઉકાળવું સ॰ ક્રિ॰ [‘ઊકળવું’નું પ્રેરક] ઊકળે એમ કરવું (૨)[લા.] લાભ કરવા; સારું કરવું (૩) બગાડવું (કટાક્ષમાં). [ઉકાળાવવું સક્રિ॰ (પ્રેરક), ઉકાળાનું અક્રિ॰ (કર્મણિ)] ઉકાળા પું॰ [ત્તુઓ ઉકાળવું] ઉકાળવું તે (ર) વનસ્પતિ, ઓસડિયાં કેતેજના ના કાવા(૩)[વે. વો?] ધામ; ખાક (૪) કઢા પા;સંતાપ ઉકાંચળી (૦)વિ॰સ્ત્રી[સં. હત + કાંચળી] કાંચળી પહેર્યા વિનાની ઉકાંટવું (૦) અ૰ક્રિ॰ કંપવું; ધ્રૂજવું [લાગણી(પ)અવાવરુ કિનારો ઉકાંટા પું॰ (૦) ઉકરાંટા (ર) અકારી(૩) કંપારી (૪) અભાવાની ઉકાંસણ(—ણું) (૦) ન॰ ઉકાંસવું તે
કાંસવું (૦)સક્રિ[સં. રથ, પ્રા. વત] ખોદી કાઢવું; બહાર કાઢવું (૨) [લા.] ધ્યાન પર લાવવું; ભુલાયેલું તાજું કરવું (૩) ઉશ્કેરવું. [કાંસાવું અ॰ ક્રિ॰,−વવું સ॰ ક્રિ॰ અનુક્રમે કર્મણિ ને પ્રેરક]
ઉકેરા પું॰ [સં. હસ્તર, પ્રા. ર, ૩ર૩ = ઢગ] જુએ ઉકરડો ઉકેલ પું; સ્રી॰ [જુએ ઉકેલવું] સૂઝ સમજ (ર) નિકાલ; રસ્તા.[—આપવા, કાઢવા તાડ કે ફેંસલા કરવા; માર્ગ બતાવવે કે સુઝાડવા, ઉકેલવું. -પઢવા = સૂઝવું; ઉકેલ દેખાવા કે મળવા; પતવું; ઊકલવું.] ૦ણી સ્ત્રી॰ ઉકેલવું તે; નિકાલ કરવા તે ઉકેલવું સ॰ ક્રિ॰ [ä. 7 ફે. વેવિથ – ઉકેલાયેલું] ગૂંચ કાઢવી; વળ કાઢવા; બાંધેલું કે ભરેલું યા ગયેલું કે વાળેલું