Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 560

આરસ
બારસ (સ્ય) જએ ‘ખારશ.’ ખાર-સાખ ી. [જુએ બાર ’+ ‘સાખ.''] બારણાનું ચાકહું ખાર-સિ(-સીં)શું જુએ ખાર-શ(શી)ગું.’ બાર-સે વિ. [જુએ બારવે + સં. શનિષ્ટપ્રા. સાk> અપ. સ], સૈા વિ. [+ સં. રાત->પ્રા. સમ-] ખારસેાની સંખ્યાનું
૧૫:૫
ખાર-સાપ પું. [અં] સાજીને લા
ખારાકુડા શ્રી. સમુદ્રના વાધ તરીકે ાણીતી એક માઇલીની ખેત
અક્ષર + સં, સ્ક્રૂત,
ખારાક્ષરી શ્રી. [જએ! બારૐ' + સં, પ્ર.], આરાખડી સ્ત્રી. [સં. 8 >પ્રા. વૃત્ત અને ’> ‘ટ' થઈ] સ્વરાનાં ખાર ચિહ્ન મેળવીને પ્રત્યેક વ્યંજનની કરવામાં આવતી માંડણી
આરા(-રે)ડી સ્ત્રી, પું. [સ. ઢાર-પટિા> પ્રા. ëäfઢમા, જ્ઞાતિમાં, નાદિમા સૌરાષ્ટ્રની ઉત્તર-પશ્ચિમે એખામંડળ અને હાલારની વચ્ચેની જમીનની પટ્ટી. (સંજ્ઞા) ખારા-પૂજા સ્ત્રી. [જુએ ‘ખારું +સં.] નાળિયેરી પૂનમથી ભાદરવા સુદિ બારસના દિવસ સુધીમાં કાઈ પણ એક દિવસે કરવામાં આવતું સમુદ્રદ્ધાર કે બંદર ઉપરનું સમુદ્રપૂજન. (વહાણ,)
ખારા(-)-ખળિયા પું., ખ.વ. યાં ન., ખાવ. િ બારવે’ દ્વારા.] (હિંદુએમાં બાળક જન્મ્યા પછી ખરમે વાસે ફેઈ દ્વારા) ખળકનું નામ આપવાને માંગલિક વિધિ
આરા(રે-)વાત સી. [અર.] મહમદ પેગંબર સાહેબના મંદવાડના છેલ્લા દસ દિવસેાની યાદમાં છેલ્લે દિવસે ભરાતા મેળા. (બિઉલ-અવલ મહિનાની બારમી તારીખ; એ દિવસે પેગંબર સાહેબ ખેહરતનશીન થયા.) ખારાં ન., અ. ૧. જએ‘ખારૐ'+ ઝુ, ‘*'ત. પ્ર.] બારના આંક કે ધડિયા
ખારાંશ (ભારાંશ) પું. [જુએ બારૐ' + સં. મંરા] દ્વાદશાંગ, ખારમા ભાગ ૩ હિસ્સા (અપૂર્ણા’કમાં)
બાોિન ન. એ નામનું લશ્કરી કવાયતમાં કામ આવતું એક વાઘ
ખરિ(-)યા પું. પંચમહાલના દેવગઢ-બારિયાની આસપાસ રહેતી. એ નામની એક આદિમ ભીલ જાતિના પુરુષ. (સંજ્ઞા.) બારિસ્ટર પું. [અં. બૅરિસ્ટર]જુએ બાર-એંટન્લા.’ બારિસ્ટરી શ્રી. [ + ગુ. ઈ’ત.પ્ર.] ‘બૅરિસ્ટરનેા ધંધા ખારી સ્ત્રી, [સ, દ્વાાિ > પ્રા. ના]િ મકાનમાં હવાઉજાશ આવવા માટે નાનાં કમાડવાળું અને સળિયા કે જાળાભરેલું નાનું ખાર. (૨) નગર કે ગામમાં પ્રવેશવાનું તે તે ઉપદ્રાર. (૩) (લ.) તર્ક, અવસર. (૪) લાગ, બહાનું. [॰ ખાળવી (-ખાળવી) રોાયત્રી (રૂ. પ્ર.) છટકવાને માટે ઉપાય ખાળી કાઢવા. ॰ રાખવી (રૂ. પ્ર.) છટકવાને માટે માર્ગ રાખવા]
ર
બારીક વિ. [ા.] સૂક્ષ્મ, ઝીણું. (૨) પાતળા પેાતનું. (૩) કદમાં ખૂબ નાનું. (૪) નાજ ક, કમળ, સુકુમાર. (૫) (લા.) કટોકટીનું, અણીનું, ધાસ્તી-ભરેલું. [॰ નજર (રૂ. પ્ર.) ઊંડી તપાસ રહે એવી નજર. ૭ વખત, ॰ સમય (રૂ.પ્ર.)
Jain Education International_2010_04
બાલ
અણીના કે કટોકટીનેા સમય] બારીકાઈ સ્ક્રી. [ + ગુ. ‘આઈ' ત. પ્ર.], બારીકી ફ્રી. [+ ગુ. ઈ ' ત, પ્ર.] ખારીપણું, સૂક્ષ્મતા [થી જોવું (૨. પ્ર.) ઝીણવટ-ભરી તપાસ રાખવી] [ખટપઢિયું ખારીગર વિ. લુચ્ચું, ખેપાની. (૨) ચેર, ઉઠાવગીર, (૩) ખારીગરી સ્રી. [ + ગુ. 'ત. પ્ર.] ખારીગરપણું બારીજ,જું વિ. જવાન બારીલા પું. એ નામના એક ક્ષાર
ખારું ન. [સં. દ્વારા > પ્રા. વામ-] નદી જયાં સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરતી હાય તે પહેાળા પઢવાળું એનું મેટું. (૨) સમુદ્રના
કિનારા નજીકની ખાડી
બારૂત(-) પું. [કા. ‘ખારુ’] કડવા દારૂ ખારૂત(-)-ખાનું ન. [+જુએ ખાનું.' દાગાળે રાખવાનું સ્થાન [રાખવાનું શિંગડા જેવું સાધન મારૂત(-g)-દાન ન. [ + žા.] દારૂ હવાઈ ન જાય એ માટેનું બારેટ પું. નવજવાન
ખારેત જ ‘ખારત.’ આરૈબળિયા, જ્યાં જુએ ‘ખારાખળિયાં,-યાં.' બારૈ-વફાત જુએ ‘ખારાવક્રાંત.’ બારૈયા જુએ ખારિયા,' [-યાનું ખારેલાટ (૬. પ્ર.) પરભારું ભલું કરવું એ. (૨) છળકપટ, પ્રપંચ] ખાયા પું. [જુએ ખાર' દ્વારા.] ખાર હાથના સાક બારૈયા (ખાયે) પું. ઝાડુ કાઢનાર જાતિને માણસ ખારેટ પું. [સં. ઢા-મટ્ટ> પ્રા. [૬-હૂઁટ્ટ-] મધ્યકાલમાં રાજદરબારમાં દરવાજે વૈતાલિક તરીકે કીર્તિ ગાનાર–પાછળથી એવી વ્યાપક બનેલી જ્ઞાતિ અને એને પુરુષ, ગઢવી, સેાંદી આરા પું. [જુએ ખાર॰' દ્વારા.] હિંદુઓમાં વિવાહ સમયે કન્યાના મકાનના દરવાજે વર આવતાં કરાતા એક વિધિ આરાત(-તે)ર-સા વિ. [સં. ઢાઢશોત્ત-ત-> પ્રા. નાદુસરસમ-] એકસેાખાર, ૧૧૨ (ઘડિયામાં) ભારતનું ન. [જુએ ખાર' દ્વારા.] યાજની રકમના બારમા લાગ. (૨) ખાર ટકા કરતાં વધુ વ્યાજ બાર-બાર ક્ર. વિ. [જુએ ખાર'ના ઢિર્જાવ. આ શબ્દને અર્થે પ્રમાણે ‘બહાર'ની સાથે સાધી શકાય એમ નથી.] ઘરમાં કે સ્થાન ઉપર આન્યા. સિવાય બારણેથી જ વગર પૂછ્યું કે કળા વિના પરબારું ખારાબારિયું વિ. [+ ગુ. મું’ત. પ્ર.] ખારાબાર થતું, પૂછ્યા કે કહ્યા વિના કરાતું ખારાસે પું. જન્માત્સવ ખાર્ડ ન.
[અં] એક પ્રકારનું વહાણ આજે ન. [અં.] માલ-સામાન તથા ઉતારુએને લઈ જનારી મધ્યમ ઘાટની હોડી, મછવા બારિયન ત્રિ, [અં,] જંગલી અને ક્રૂર સ્વભાવનું બાર્હસ્પત્ય વિ. [સં.] બૃહસ્પતિ નામના ઋષિને લગતું બાલ પું. [સં.] મેવાળા, શ, નિમાળે, (૨) નાની ઘડિયાળમાંના વાળના જેવા ગૂંચળાવાળા તાર ખાલ×(-ળ) ન. [સં., પું.] પશુ પક્ષી માનવ વગેરેનું નાની ઉંમરનું શિશુ-ખચ્યું. (ર) (લા.) નાદાન ખાળ કે કરું