Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 47

તિબેટ
૧૦૮૨
તિલ માત્ર
ચિકની બેઉ બાજુની ત્રણ ત્રણ બારણ કે જારીઓવાળી તિર્ય-કણ છું. [સં.] કાટખણ ન હોય તેવો ખૂણો.(ગ) ઓસરી. (પુષ્ટિ.)
તિર્યકતા સ્ત્રી [સં.] ત્રાંસું હોવાપણું તિબેટ પં. ન. [સં. ત્રિવિષ્ટા > પ્રા. ઉત-વિદ્યુમ- દ્વારા શક્ય] તિર્યક-પરિછેદ લું. [સં.1 આસપાસ કરેલ ત્રાંસે કાપ
હિમાલયની ઉપરને ઉત્તર નજીકને પ્રદેશ. (સંજ્ઞા.) તિર્યગ ન. સિં. ઉતા ] જએ “તિર્યક(૨).” તિબેટી વિ. [+ ગુ. ઈ' ત.ક.] તિબેટને લગતું, તિબેટનું તિર્યગતિ સ્ત્રી. [સં.) ત્રાંસી ગતિ. (૨) પશુ-પક્ષી વગેરેમાં તિબત પું, ન. જિઓ તિબેટ, હિ.] જુઓ તિબેટ. જન્મ થ એ તિબત વિ. [જઓ તિબેટી,” હિં.] જુઓ તિબેટી.” તિર્યગમન ન. [સં.] જુઓ “તિર્યગતિ(૧).” તિબ્બી વિ. [હિં.] વઘક સંબંધી [એક પ્રાણી તિર્યજાતિ, તિર્યાનિ શ્રી. ભિ] માનવ સિવાયની પશુતિમિ . [સં.] સમુદ્રમાં પેદા થતું માછલાંની જાતનું પક્ષી વગેરેની જાત તિમિર ન. [સં.] અંધકાર, અંધારું
તિર્યંગ્રેખા સ્ત્રી, સિં.) ત્રાંસ મારતી લીટી. (૨) આડી લીટી તિમિરાવૃત વિ. [+ સં. મા-વૃ] અંધકારથી ઘેરાયેલું કે લીટીઓને ઊભી કે ત્રાંસી કાપતી લીટી. (ગ) તિમંગળ (તિમફળ), તિબિંગિલ(ળ) તિમિલ,-ળ) તિર્યચ, તિર્યંચ ન. [સં. તિર્થન્ મૂળ શબ્દ જ] જુઓ
છું. [સં. તમા ], તિબિંગલ(ળ) (તિમિગિલ,-ળ) . “તિર્યક(૨).' [સ.] તિમિ નામનાં દરિયાઈ પ્રાણીઓને ખાઈ જનારું તિલ ૫. [સં.] (જેમાંથી તેલ થાય છે તે) તલ (ધાન્ય). મોટું દરિયાઈ પ્રાણી
(૨) (લા) શરીર ઉપર થતા તે તે કાળો નાનો ડાઘ કે તિયાં (તિયાં) ક્રિ. વિ. [અપ. ઉતf] ત્યાં. (પદ્યમાં.)
ટપકું, તલ તિરક છું, -સ, સયું વિ. [સં. તિથૈગ્ન દ્વારા પ્રા. તિરિવ8- તિલક ન. [સ, પૃ.] એ નામનું એક ઝાડ. (૨) કપાળમાં ઉત્તર + ગુ. “G” અને “ઈયું' ત. પ્ર.], તિરસ્ક્રીન વિ. સં.1 કરવામાં આવતું ચંદન કેસર કંકુ હળદર વગેરેનું સુશોભન, ત્રાંસું, એક બાજુ વાંકું, તીર છું
ટીલું. (૩) કંકુ વગેરેનું આખું કે બે રેખાના રૂપમાં નીચેથી તિરછાવવું એ ‘તારવુંમાં.
વાળેલું કે ખુહલું રેખાંકન, ઉર્વપું. (૪) એક પ્રકારનું તિરસ્કરણ ન. [સં.] તિરસ્કાર કરવાની ક્રિયા, ધિક્કારનું એ મકાન, (સ્થાપત્ય.) (૫) ૫. મહારાષ્ટ્રના બ્રાહ્મણની એક
તિરસ્કાર, ધિક્કાર, તુચ્છકાર, હડધત કરવાની ક્રિયા અવટંક (સર૦ બાળ ગંગાધર તિલક–ટીળકે). [ કરવું તિરસ્કરણ સ્ત્રી. સિ.] પહદ, ચ, અંતરપટ, (૨) અય (રૂ. પ્ર.) રાજગાદી પર બેસાડવું. થવાની વિદ્યા
તિલક-કાદ . [સં.] એ નામને એક રાગ. (સંગીત.) તિરસ્કરણીય વિ. [સં.] તિરસ્કારને પાત્ર, ધિક્કારવા યોગ્ય તિલક-ક્રિયા સ્ત્રી. [સં.] કપાળમાં ચંદન કંકુ હળદર વગેરેથી તિરસ્કરિણું સ્ત્રી. [સં.] જુઓ “તિરકરણ.”
કરવામાં આવતું સુશોભન
હિય તેવું તિરસકાર છું. [સ.] ધિક્કાર, તિરસ્કરણ, તુકાર તિલક-ધારી વિ. [સ, .] કપાળમાં તિલક ક્રિયા કરી તિરસ્કાર-પૂર્વક વિ. [સં.1 તિરસ્કારથી, તુચ્છકારથી, તિલક-પંચાંગ (-૫-ચા ) ન. [સ.] લોકમાન્ય બાળધિક્કારપૂર્વક
ગંગાધર ટીળકે ચલાવેલું પંચાગ (એ પરિપાટીએ પણ તિરસ્કારયુક્ત વિ. [સં.1 તિરસ્કારથી ભરેલું
મહારાષ્ટ્રમાં પંચાગે થાય છે.) તિરસ્કાર-વાચક વિ. [સં.] તિરસ્કાર બતાવનારું. (વ્યા.) તિલક-મુદ્રા ન., બ.વ. [સં] કપાળમાં તિલક અને શરીરના તિરકારવું સક્રિ. [, તત્સમ] તરછોડવું, ધિક્કારવું. અંગોમાં વિષ્ણુ વગેરેનાં આયુધેની કરેલી છાપ તિરસકારાવું કર્મણિ, ક્રિ.
તિલકાયત વિ, ૫. સિં. તિસ્ત્ર + મા-થત] જેને કપાળમાં તિરસ્કારિણું વિ., સી. [સં.] તિરરકાર કરનારી સ્ત્રી ગાદીએ બેસાડતાં તિલક કરવામાં આવ્યું હોય તેવા તિરસ્કારી વિ. [સ, j] તિરસ્કાર કરનારું, ધિક્કારનારું આચાર્ય (પુષ્ટિમાર્ગની સાત પીઠના આચાર્યોમાં સાતે તિરસ્કાર્ય વિ. [સં.] જુએ “તિરસ્કરણીય.'
પીઠોની ઉપરના પ્રધાન પીઠના આચાર્ય, ટિકાયત, ટિકેત તિરસ્કૃત વિ. [સ. તિરકાર પામેલું, હડધત થયેલું, (રજવાડામાં એના ઉપરથી “ટિલાત—“તિલાતી રૂઢ થયે છે, તરછોડાયેલું, ધિક કૃત
[તિરસ્કાર.” પરંતુ પાટવી કુમારના અર્થમાં) તિરતિ , તિરકિયા અપી. સિં] જાઓ “તિરકરણ– તિલકિયું ન. [સં. તિજ્ઞ + ગુ. “યું? ત. પ્ર.] કપાળમાં તિરાહ (-ડય) જી. જુઓ “તરડ.'
તિલક કરવાનું છાપું. (૨) ચંદન કંકુ વગેરે ભીંજવીને તિરોધાન ન. [૪] ઢંકાઈ જવું કે અદાય થઈ જવું એ, ૨ાખવાનું નાનું વાસણ (કંકાવટી વગેરે) અંતર્ધાન. (૨) આછાદન, ટાંકણ
તિલખી સ્ત્રી. [સ. સિસ્ટ દ્વારા] શરીર ઉપર તલ તિરો-ભાવ છું. (સં.] અદશ્ય થઈ જવું એ, અંતર્ધાન થઈ તિલ-દ્વાદશી સ્ત્રી, [સં.1 જે બારસે તલ ખાવાનું વ્રત હોય જવું એ. (૨) નાશ
[થઈ ગયેલું તેવી એ હિંદુ મહિનાની બારસ. (સંજ્ઞા) તિરે ભૂત, તિહિત વિ. [સ.] તિભાવ પામેલું, અદશ્ય તિલ-પર્ણ ન. [સં. બનાવેલો શબ્દ] “ટર્પેન્ટાઇન' (તેલ) તિર્થ વિ. [સં.] જુઓ “તિરકછું.”
તિલ-પાત્ર ન. [સં.] (દાનમાં આપવા માટેનું) તલથી તિર્થક વિ. [સં. તિર્થન્ > ઉતર્ય] જુઓ “તિરકછું.' ભરેલું વાસણ (૨) ન. માનવ સિવાયનું છે તે પ્રાણી-પશુ-પક્ષો વગેરે તિલ-માત્ર ક્રિ. વિ. [સં.1 તલ જેટલું થોડું