Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 253

૧૨૮૮
નાંધલું
નાળ (m) એ “નાલ.” (૨) નાની તપ. (૩) એ નાંગળ૨ (-) . હળને ધૂંસરી બાંધવાનું દેરડું ળિયું.”
નાંગળવું જુએ “નગરવું.” નંગળાવું ભાવે., ક્રિ. નંગળાવવું નામું (નાથ) ન. [+નું. “ સાથે ત. પ્ર.) જ “નાળિયું.' છે, સ. ફિ. નાળકેટ પુંજુવાર બાજરી મકાઈ શેરડી વગેરેમાં સાંઠાને નાંગળું ન. બેરિયું બટન ઘાલવાનું કાણું, કાચ, ગાજ. (૨) લગતે એક રોગ
[તોપનો ગોળ હોકાની નાળને મજબુત રાખવાની દેરી, નાળ-મેળે (નાન્ય-) ૫. [ જુઓ “નાળ' + “ગેળો.) નાંગવું સ. કૅિ. આગ લગાડવી. નાંગાટાલું કર્મણિ, જિ. નાળચું ન. [+ ગુ. “ચું' વાથે ત. પ્ર.] કળશે કરવો ચંબુ નાંગારાવવું છે, સ. કિ. વગેરેની બાજની નળી, નાળવું
નાગાકાવવું, નાંગહાવું જ “નાંગાડવું'માં. નાળ- છેદન ન. [સં. ના- ન) “નાલ-પેદન.” નાંઠ (-ડય) સ્ત્રી, બિનવારસી મિલકત નાળ-બંદ (બ) જ એ “નાલ બંદ.”
નાંત (નાન્ત) વિ. [. 7 +અa] અંત વિનાનું, વિશાળ. નળ-મંદી (બી) એ “નાલ-બંદી.”
(૨) (લા.) નિરાંતવાળું, મુક્ત નાળવું ન, - પું. [૪એ “નાળ' + ગુ. “” વાર્થે ત. નાંતરીયક (નાતરીયક) વિ. [સં. ન + મારી જેમાં પ્ર.] જુઓ “નાળચું.”
અંતર પડે એમ નથી તેવું. (૨) વિન વિનાનું, અડચણ નાળ પું. ઘઉંના છોડવાઓને દાણા કાઢી લીધા પછી પળો વિનાનું. (તર્ક.) નાળિયત-૨)ર જુઓ “નારિયેળ.”
નાંતરીયકત (નાતરીયક-) સ્ત્રી, -ત્વ ન. સિં] સાતત્ય. નાળિય(-૨)ર-પાક જ “નારિયેળ-પાક.'
(૨) નિર્વિધનતા. (૩) નિત્ય-સંબંધ. (તર્ક) નાળિયું [સ. નાસ્ત્રિ-> પ્રા. નાઈઝગ-] જ “ળિયું. નાંથણું ન. ત્રાજવાની દેરી. નાળિયેરી જઓ “નાળિયેરી.'
નાંદ (-ઘ) શ્રી. પાણી ભરવાની માટીની માટી કાઠી, (૨) નાળિયેરી પૂન(નેમ (પૂન(-2) મ્ય) જિઓ “નારિયેળી- શેરડીના રસની કેડી કે કંડી (એ ચિચાર સાથે રાખી ૫ન(-)મ.”
હોય છે, જેમાં રસ નિચેવાઈને પડતે હોય છે.) નાળિયેરો જ “નારિયે.”
ધારિયો નાંદર ) શ્રી. પ્રાણીના માંસવાળા કેટલાક ભાગ ઉપર નાળી સ્ત્રી. [સં. રાત્રિા > પ્રા. નાગા] નાની નહેર કે થતું સફેદ રંગનું પાતળું પહ, છારી નાળું ન. [સ. ના->પ્રા. નાગ-] પાણી જવાન ના નાંદરવું ન. પહેલો વરસાદ પડયા પછી ઊગતું બીણું ઘાસ
થોડા ઊંડાણવાળે માર્ગ, વાયું, નાનું વાં, ઍકડટ નાંદર છું. ચોમાસામાં ઊગી નીકળતી એક ભાજ, ઢીમડો નાળે પું. પાણીમાં તે એક જાતને વેલો [વમન નાંદવું અકિં. (ચીજ વસ્તુઓ કપડાં વગેરે તૂટી ફી ન નાંખ (ખે) સ્ત્રી, જિઓ “નાંખવું'.] લા.) ઊલટી, બેકારી, જતાં ટકી રહેવું, સચવાયું નાં(-ના)ખવું સ. જિ. [સં. નફા -> પ્રા. નવેd, ભ. કા. નાદિયે પું. [સં નન્દ્રિ--> પ્રા. નથિગ-] , દ્વારા] (લા.) ફેંકવું. (૨) પડતું મૂકવું. (૩) દાખલ કરવું. નાંદી (નાન્દી, સ્ત્રી, [સં.] ખાસ કરીને નાટય-કૃતિ ભજવ(૪) ઉમેરવું. (૫) કરવા સેંપવું. (૧) સહાયકારક ક્રિયાપદ વાને આરંભ થાય એની વે નૃત્ત-નૃત્યથી કરવામાં તરીકે ઝડપને અર્થ આપવા. [નાં-ના)ખી મૂકવું, નાં આવતું ઈષ્ટ-સ્તુત્યામક મંગલાચરણ. (નાટ.) (૨) નાટ્ય(-ના)ખી રાખવું (રૂ. પ્ર.) કાઢી નાખવા જેવું હોય તે કૃતિનું મંગલાચરણ, (નાટય.) પડયું રહેવા દેવું. (૨) સાર-સંભાળ વિના સંઘરાવા દેવું] નાંદી સ્ત્રી. [સ. નાન્વિ>પ્રા. સ્વિંગ] (લા.) બળદના નંખાવું (નકખા-) કર્મણિ, કેિ નંખાવવું (નડખા-) પ્રેસ ક્રિમના ઘાટનું ભારે અવાજ આપતું એક ચર્મ-વાઘ નાંગણ (-શ્ચ) સ્ત્રી. સાંકળ
નાંદીમુખ, ૦ શ્રાદ્ધ (નાન્દી-) ન. [સં.], નાંદી-શ્રાદ્ધ નાંગર(-ળ) ન. દિ. પ્રા. નn] વહાણ આગબોટ વગેરેને (નાન્દી-) ન. [સં.] માંગલિક પ્રસંગે એ કરવામાં આવતું પાણીમાં ઊભા રહેવા માટે વજનવાળું લોખંડનું ખાસ પ્રકારનું વૃદ્ધિ-શ્રાદ્ધ સાધન, લંગર. (૨). (લા.) અવરોધ, અટકાવ
નાંદેરી મું. [સં. નાનપુર)પ્રા. ના૩િ૨. “નાદાર' નાગરણ ન. [ ઓ “નાંગરવું' + ગુ. “અણુ” ક. પ્ર.] વહાણ (નાદાર' ગામ) + ગુ. “ઓ' ત. પ્ર.] મેળ નદિર ગામમાંથી -આગબોટ વગેરેનું પાણીમાં નાંગરવાનું સ્થળ, રવો નીકળેલી એક બ્રાહ્મણ કામ અને એને પુરુષ. (સંજ્ઞા.) નાગરણું જુઓ “નાગરણું.”
નાંદંત (નાઘન્ત) છું. [સ નાજી + અન્ત] નાંદી (મંગલાનાગર-વાડે . જિઓ “નાગર' + “વાડે.'] વહાણે-આગ- ચરણ) પૂરી થઈ ગયા પછીનો લાગ જ સમય. (નાટય)
બોટો વગેરેને નાંગરવાને ત્રણ બાજુ વાળી લીધેલ પાણી- નાંધડલું, નધરિયું, નાંધવું, નાંધલ વિ. જિઓ “નાનું', વાળો ભાગ, ડેક-ચાર્ડ
માંથી “હાનું' (નાનું) વિકસે તેના ઉચ્ચારભેદથી “માં” નગર(-ળ)નું અ. જિ. જિઓ “નગર-(-ળ), ના. ધા-] + ગુ. “હું' સ્વાર્થે ત.પ્ર. + “લ' સ્વાર્થે ત.પ્ર. તેમ + ઈયું' (વહાણ-આગબોટ વગેરેનું) પાણીમાં નાંગર નાંખી ઉભા સ્વાર્થે ત.પ્ર.] ઉંમરે નાનું. (૨) (લા.) અનાથ, ધારિયું. રહેવું. (૨)(બળદને) તરવું. નંગરાવું ભાવે, કિ, નંગરાવવું (આમાનું બાંધલ’ ઉચ્ચારણે અસ્વાભાવિક છે “ગાંધલડું છે., સ. ક્રિ.
સ્વીકાર્ય છે.) નાંગળ' જ “નાગર.”
નાંધલ વિ. [ઓ “નાધડલું.] જુઓ “કાંધલ(૧).”