Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 880

ચૈત્ય-લેખ
ચૈત્ય-લેખ પું. [સં.] બૌદ્ધ જૈન તેમજ અન્ય ધર્મ સંપ્રદાયાનાં મંદિરોમાંના તે તે ઉત્કીર્ણ લેખ. (૨) સ્મૃતિ-લેખ, લેખ, પાળિયાના લેખ
૮૩૫
ચૈત્ય-વંદન (-વન્દન) ન. [સં.] દેરાસરમાં જઈ કરવામાં આવતી વંદન પૂજન વગેરે ક્રિયા. (જૈન.) ચૈત્યવાસી વિ. [સં., પું.] દેરાસર અને એમાં તીર્થંકરાની મૂર્તિ હોવી જોઇયે એવું માનનારા જૈન ફિરકાનું, દેરાવાસી. (જૈન.) ચૈત્ય-વિહાર પું. [સં.] બૌદ્ધ વિહાર. (૨) જૈન દેરાસર ચૈત્ય-વાતાયન ન. [સં.] જુએ ‘ચૈત્ય-ગવાક્ષ,’ [હાય) ચૈત્યસ્થાન ન. [સં] પવિત્ર તીર્થરૂપ જગ્યા (જ્યાં દેવાલા ચૈત્ર પું. [સં.] પૂનમે ચંદ્ર આકાશમાં ચિત્રા નક્ષત્રમાં આવે તેવા ચાંદ્ર-માસ, ભારતીય ચૈત્રાદિ વર્ષના પહેલે અને કાર્તિકાઢિ વર્ષને છઠ્ઠો મહિના. (સંજ્ઞા.) ચૈત્રરથ પું. [સં.] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે કુબેર ભંડારીને હિમાલયમાં આવેલા એક બગીચા. (સંજ્ઞા.) ચૈત્રી વિ., સ્ત્રી. [સં.] ચૈત્ર મહિનાની પૂનમ શરૂ થતું ચૈત્રી વિ. [સં.,પું.] ચૈત્ર મહિનાને લગતું, ચૈત્ર મહિનાથી ચૈયું ન. ખાટલાની કાથી કે દોરી, ખાટલાનું વાણ ચૈલ ન. [સં.] વસ્ત્ર, કપડું, લગડું ચેલાજિત ન. [સંગ્રજી + મfલન] મૃગચર્મનું વસ્ત્ર ૐ'ધીર ન. વારંવાર પૂછડી હલાવ્યા કરતું ચકલીની જાતનું
[આકાર
-ફે ચઢ(-)વું (રૂ, પ્ર.) સંબંધ બંધાવા] સ્મારક-ચેક (ચોકડય) શ્રી.[જ ચેાકડી.’ એનું લાધવ] ચેાકડીના ચાકડાં (ચાકડાં) ન., બ. વ. [જુએ ‘ચાકડું.'] ચાર ચારતા સમુદાય. (ર) કાનમાં પહેરવાનું એક ઘરેણું
ચાકડિયું (ચૅાકડિયું) વિ. [જએ ‘ચેાકડી' + ગુ. ઇયું' ત. પ્ર.] ચેાકડી-ચેાકડીવાળું, ચેાકડી ભાતનું. (૨) ચારના સમુદાયવાળું, ચેાકિયું. (૩) ન. ચાકડી ભાતનું સ્ત્રીઓનું એક ઓઢણું
ચાકડી (ચાકડી) સ્ત્રી. [જુએ ચાક '+ગુ, ‘હું' સ્વાર્થે + ‘ઈ' પ્રત્યય.] એકબીજી લીટી એકબીજીને કાટખૂણે છેડે અને ચાર છેડા ચારખૂણે હોય તેવી આકૃતિ. (૨) ચેસ કે લંબચેાસ ઘાટનું ખાળ આગળ વાળી લીધેલું પાળ-વાળું એઠું બાંધકામ. (૩) ચાર યુગેાના સમુદાય. (૪) ચાર વ્યક્તિઓના સમુદાય. (૫) ચાર રસ્તા મળતા હૈય તેવું સ્થાન. (૬) જુએ ‘ચેાકટ.' [॰ કાઢવી (. પ્ર.) ચેાકડીના આકાર કરવા. ૭ પાડવી (રૂ. પ્ર.) નાપાસ થવું.
એક પક્ષી
ૐ; 'ચાર'ના અર્થ માત્ર; જેમકે
ચા' (ચા) વિ. [સં. સુક્> પ્રા. બતાવતા શબ્દ સમાસના પ્રથમ પદ તરીકે ચેાગમ, ચે-તરફ, ચેા-દિશ વગેરે] ચાર ‘' ચાર પું., શ્રી. ઇચ્છા, ભાવ, અભળખેા. (૨) ખંત, હાંશ ચેાઈલ (-) સ્ત્રી. હલકા પ્રકારની અને ભીની જમીન ચાક (ચોક) પું. [સં. વસ્તુ > પ્રા. ર૩] ચારના સમૂહ (ઘડિયામાં), (૨) મકાનમાં જેમાં ચારે બાજુથી અવાય તેવા ખુલ્લેા કે ઢાંકેલા ચા-ખૂણિયા ભાગ. (૩) જ્યાં બે કે બેથી વધુ માર્ગ મળતા હોય તેવા ભૂ-ભાગ, ચકલેા, ચૌઢું. (૪) એ સીધી લીટી એક બીજીને કાટખૂણે કાપે તેવી આકૃતિ—સાથિયા વગેરેની. [॰ પૂરવા (રૂ.પ્ર.) સાથિયા વગેરે ચિતરામણ કરવાં. (ર) મંગળ કાર્ય કરવું. (૩) શેખચલ્લી જેવા વિચાર કરવા] ચેકર જુએ ‘ચાંક.’ [પર અક્ષરો કરવા વપરાતી) ચાક હું. [અં.] સાફ કરેલી ખડી (કાળાં પાટિયાં વગેરે ચેાકટ (ચોકથ) સ્ત્રી, [સં. વુજ-પટ્ટી> પ્રા. પ-મટ્ટી]
Jain Education International_2010_04
ગંજીફાનાં પાનાંમાંની ચારે બાજુ ખુણા આવે તેવી એક ભાત ચાક(-ગ)ઠું (ચોક(-ગ)ઠું) ન. [સં. ચતા- ≥ પ્રા. ૨૧ટૂન-] ચાર લાકડાંની માંડણી, નાની મેાટી ‘ક્રેઇમ,'કૅબિનેટ' (દ.ખા.). (ર) બનાવટી દાંતની માંઢણી, ‘ડેન્ચર.' (૩) (લા.) ચેાક, ચકલા, ચોઢું. [॰ બેસવું (-બૅસનું) (રૂ. પ્ર.) બંધબેસતી વાત થવી (૨) વરકન્યાનું સગપણ ગાઠવાયું. (૩) ચેજનાની સિદ્ધિ મળવી. • ખેસાઢવું (-ભેંસાડવું) (રૂ. પ્ર.) બંધ-બેસતું કરવું. (૨) વરકન્યાનું સગપણ ગોઠવવું. • ખેસી જવું (-મૅસી-) (રૂ. પ્ર.) યુક્તિસર બંધ-બેસતું થયું.
ચોક(-૪)સ
ૐ
મૂકવી (રૂ. પ્ર.) ગેરહાજરી પૂરવી. (ર) નાપાસ કરશું. (૩) રદ કરવું]
ચેાકડી-દાર વિ. [+ફા. પ્રત્યય,] ચેાકડી ભાતનું ચેાકડું (ચાકડું) ન. [સં, તુ -> પ્રા. ચણ્ડકમ-] ચાર કડીઓવાળું ઘેાડાના મેાંમાં પહેરાવાતું સાધન, લગામના લેખંડની કડીઓવાળા ભાગ. (ર) કાનનું એક ધરેણું. (૩) (લા.) દાંતનું અનાવેલું ચેકઠું. [માટે ચેકડું (ફ્. પ્ર.) તદ્ન કામાં, (૨) મૂર્ખ]
ચાકડા (ચાકડો) પું. [જએ ‘ચેાકડી.’] (તુચ્છકારમાં) ખેઢું
હાવાની નિશાની કે કથન
ચાકની (ચોકની) સ્ત્રી. [જુએ ચેકના વિકાસ.] ચાર દાંતાવાળું કાંટા વગેરે લેવાનું તથા ઝી ટવાનું ખેતીનું એક
સાધન
ચેાક-પ્રબંધ (ચૅક-પ્રબન્ધ)પું. [જુએ ચેાકડૈ' + સં] ચેાકના આકારમાં અક્ષર ગે।ઠવાયા હોય તેવું એક ચિત્રકાવ્ય. (કાવ્ય.) ચાક-બંધ (ચોક-અન્ય) પું. [જ ચેાક''+સં.] જુએ Àાક-પ્રબંધ.'. (૨) મેઢી ચેાકડીનું એક ભરતકામ ચા-કલ (ચા-કલ) વિ. [જુએ ચે' + સં. 8I],-લિયું (ચાકલિયું) વિ. [જુએ ‘ચોકલ’ + ગુ, ઇયું. સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ચાર માત્રાવાળું, ચતુષ્કલ. (પિં.) ચોકલે પું, ખસખસને ડેડવા. (૨) છાલ ચોકલેટ સ્રી, [અં. ચોકલેટ] ખારી બારણાં વગેરે લાકડકામ ઉપર લગાવવામાં આવતા ચીકણા તેલવાળા લાલ લીલે વગેરે રંગ. (૨) પીપરમિન્ટના પ્રકારની ખાવાની એક ગળી
વાનગી
ચોલ ન. દારૂડી નામની વનસ્પતિનું મૂળિયું ચોકટી (ચોક-) સ્ત્રી. [સં. વતુ મિા પ્રા. વડવાવિટ્ટમા] નાના ચકલે, નાનું ચોદું કે ચાક ચોકવું જુએ ‘ચાંકવું.’ ચાકાનું ભાવે, ક્રિ. ચાઢાવવું પ્રે., સ.ક્રિ. ચોકશી (ચાકથી) જુએ ‘ચેાકસી.’ ચોક(-૭)સ (ચૅ ક(-૫)સ) ક્રિ. વિ. નક્કી, જરૂર, નિશ્ચિત રીતે (૨) વિ. અમુક નિશ્ચિત, જેને વિશે ખાતરી છે તેવું. (૩)