Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 830

ચરકુંડનું પતરું, સરફે
ચરવું સ. ક્રિ. [રવા.] ઠપકા ધ્રુવે, વઢવું, લડવું. ચરકાળું કર્મણિ, ક્રિ, ચરાવવું પ્રે., સ, ક્રિ ચરાટ પું. [જુએ ચરફડવું' + ગુ, આર્ટ' રૃ. પ્ર.] ચરકડવું એ, ગુસ્સાની ખેલચાલ, ચડફડાટ ચરાવવું, ચરકુંડાળું જુએ ‘ચરફડવું’માં. ચરખી સ્ત્રી, [ફા.] પ્રાણીઓના શરીરમાંને ચામડીની અંદર સ્નાયુએમાં રહેલા ધી જેવા પદાર્થ. [॰ કરવી, ॰ કરવી (રૂ. પ્ર.) મદથી બીજાને હેરાન કરવું. ॰ ચઢ(-)વી, ૦ વધવી (રૂ. પ્ર.) અભિમાન આવવું, મઢ આવવે] ચરબી×દાર વિ. [ફા.] ચરબીવાળું. (૨) (લા.) મદમસ્ત, અભિમાની, ગીલું
ચર-ભક્ષ શ્રી. [ર્સ, ગ્રહ-નક્ષ] હેમ હવન યજ્ઞ વગેરેમાં નિવેદિત પ્રસાદી ખાવી એ. (૨) લગ્નવિધિમાં કંસારનું પ્રાશન કરવું એ ચરબઢવું જ ‘ચઢલડવું.' ચરભઢાવું કર્મણિ, ક્રિ. ચરભડાવવું કે., સ. ક્રિ. [‘ચડભડાટ.’ ચરભઢાટ પું. [જુએ ‘ચરલડનું” + ગુ. આટ’ રૃ. પ્ર.] જુએ ચરભડાવવું, ચરબડાવું જુએ ‘ચરલડવું' -‘ચડભડવું’માં. ચરમ’* વિ. [સં.] છેલ્લું. (ર) ઊંચી કક્ષાએ રહેલું ચરમ† (૭) ન. [સં. મિં > કમ' દ્વારા] કરમિયું, કૃમિ ચરમ-પંથી (-૫થી) વિ. [સં., પું.] મેાક્ષના માર્ગ તરફ ગતિ કરનારું [બાંધક્કેડ, કૅપ્રેમાઇઝ' ચરમ-સંદેશ (-સન્દેશ) પું, [સં.] આખરી સંદેશા. (૨) ચરમાલિ(-ળિ)ચા પું. હરિજન કામના એક દેવ ચરમિયું ન, સિં, ન્રુસિઁ> ‘કરમ’ + ગુ. ‘ઇયું’· સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કરમિયું, કૃમિ
ચરમે પું. તમાકુના પાકમાં આવતા એ નામને એક રાગ ચર-યાગ પું. [સ.] રવિવારે મંગળવારે બુધવારે શુક્રવારે અને શનિવારે અનુક્રમે પૂર્વાષાઢા આર્દ્ર વિશાખા રાહિણી મઘા અને મૂલ નક્ષત્ર આવે તેને યાગ. (જ્યા.) ચરર, ૦૨ ક્રિ. વિ. [રવા.] ‘ચરર' એવા અવાજથી ચર-રાશિ સ્ત્રી. [સં., પું.] મેષ કર્યું તુલા અને મકર એ દરેક રાશિ. (જ્ગ્યા.)
ચરલ ન. એ નામનું એક ઝાડ ચરવઢવું જુએ ‘ચરકુડવું.' ચરવઢાવું કર્મણિ., ચરવઢાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. [‘ચરફડાટ.’ ચરવઢાઢ હું, [જુએ ચરવડવું’ + ગુ, ‘આર્ટ' રૃ. પ્ર.] જુએ ચરવઢાવવું, ચરવઢાવું જએ ‘ચરવડનું’માં. ચરવડી ક્ર. વિ. [રવા.] ઝટ, જલદી, ઉતાવળે ચરવા પું. [જએ ‘ચરવા’ + ગુ, ‘ડ' સ્વાર્થે પ્ર.] જ [કરવાનું સાધન, ચવાણુ ચરવણ પું. [જુએ ‘ચરવું' + ગુ. અણુ’ટ્ટ, પ્ર.] ચારે ચરવલ (-ચ) સ્ત્રી. એક પ્રકારની વેલ ચરત્રલેા પું. પહેરવાનું એક જાતનું કપડું, ચેાલ-પટા ચરવળવું . ક્રિ. [રવા.] કાંઈ કરવા માટે તલપાપડ થયું. (ર) (લા.) મનમાં ખેંચ્યા કરવું. ચરવળાવવું પ્રે., સાક્રિ ચરવળાટ પું. જિઓ ‘ચરવળનું’+ ગુ. ‘આટ’ બ્રુ. પ્ર.] ચરવળવાની ક્રિયા
‘ચરવા.’
ફા.૫૦
Jain Education International_2010_04
૮૫
ચરાણ
ચરવળાવવું જઆ ‘ચરવળવું’માં,
ચરવાઈ શ્રી, [જુએ ‘ચરવું' + ગુ. ‘આઈ' રૃ. પ્ર.] ચરાવવા જવાનું મહેનતાણું, ચરાઈ [કરનારા, રાવત ચરબા-દાર પું. [જુએ ‘ચરણું' +ફા. પ્રત્યય.] ઘેાડાની ચાકરી ચરવાચા હું. [જુએ ‘ચરવું’ દ્વારા.] ઢાર ચરાવનારા, ગાવાળ ચર-વીંગડું વિ. આરવીતરું, તાકાની
ચરવી સ્ત્રી. [જએ ‘ચરુ’+ ગુ. ‘ઈ’સ્રીપ્રત્યય.] ઢળતા પેટાળવાળું તાંબા-પિત્તળનું જરા પહેાળા મેઢાનું વાસણ, દેગડા ચરવું અ. ક્રિ. [સં., તત્સમ] ચાલવું, ફરવું. (આ અર્થમાં ગુ.માં ભાગ્યેજ વપરાય છે). (ર) (લા.) સ. ક્રિ. જમીનમાં ઊગેલું ઘાસ દાંતથી કરડી ખાવું (પશુએની એ ક્રિયા). (૩) (લા.) રળવું, પેદા કરવું. (એ (૨) (૩) અર્થમાં સ. ક્રિ. છે, પરંતુ ભૂ. રૃ. કર્તરિ પ્રયાગે: ‘ધોડો ચર્ચા,') ચરાવું કર્મણિ, ક્રિ. ચારવું છે., સ, ક્રિ. ચરાવવું પુનઃ પ્રે., સ. ક્રિ. [ચરી ખાવું (રૂ. પ્ર.) રળી લેવું, કમાઈ લેવું. (૨) લાંચ રુશવત લેવી. (૩) પરગમન કરવું] ચરવૈયા પું. [જુએ ‘ચરવું’ + ગુ, ‘ઐયા’ રૃ. પ્ર.] ચરાવવા લઈ જનાર ગાવાળ, ચરવાયે
ચરવા પું. [સં. ચા-> પ્રા. રમમ-] જએ ‘ચરવડા,’ ચરસ` પું. ભાંગ અથવા ગાંજાનું લીલા-પીળા રંગનું સત્ત્વ, (ર) (લા.) વ્યસન, ચસકા. (૩) તીવ્ર ઇચ્છા, [॰ લાગવા (રૂ. પ્ર.) તીવ્ર ઇચ્છા થવી]
બનાવેલા મોટા થેલા
ચરસ પું. કૂવામાંથી કાસ દ્વારા પાણી કાઢવાનું ચામડા યા લેાખંડનું સાધન. (૨) ભેંસ ખળ વગેરેના ચામડામાંથી [પીવાનું અંધાણી ચરસ-ખાજ વિ. [જુએ ચરસÎ' + ફા. પ્રત્યય.] ચરસ ચર-સંસ્ક્રાર (-સંસ્કાર) પું. [ સં. ] સૂર્ય તથા તારાઓના ઉદયાસ્ત કાઢવા કરવા પડતા ગાણિતિક એક સંસ્કાર. (જ્યેા.) ચર્સી વિ. [જએ ચરસ, + ગુ. ‘ઈ ' ત.પ્ર.] ચરસ પીવાનું વ્યસની ચરસીઅે પું. [જુએ ચરસ, + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.] કાસ હાંકનાર મજૂર, કાસિયે [(૨) ચરનારું (ઢાર) ચરકું (ચરન્તુ) વિ. [ફા. ‘ચરન્દહ’-ચરનારું] ફર્યા કરનારું. ચરાઈ શ્રી. [જુએ ‘ચારવું’ + ગુ. ‘આઈ' રૃ. પ્ર.] ચરાવવા જવાની ક્રિયા. (૨) ચરાવવા લઈ જવાનું મહેનતાણું (બેઉ માટે ‘ચરામણ,-ણી”)
સ્થાવર
ચરાઈ-વેરા પું. [+જુએ વેરા.’] ઢર સરકારી જમીનમાં ચરવા જાય એને અંગે લેવામાં આવતી સરકારી ક્ષેતરી ચરાઉ વિ. [જએ ‘ચરવું’ ગુ. આ' ટ્ટ, પ્ર.] ઢારાને ચરવા માટે અલાયદું રાખવામાં આવેલું (બીડ કે એવી જમીન) ચરાચર વિ. [સં. વર્+ ૨] ચેતન અને જડ, જંગમ અને [(૨) પેાતિયું, ફાળિયું ચરાઢિયું` ન. [જુએ ચીરા’ દ્વારા.] ફડાસિયું, ફાડ, ચીરા, ચરાઢિયું? ન. ડામ દેવા એ [ગર્વિષ્ઠ ચઢિયું વિ. શરીરમાં જાડું. (૨) (લા.) અભિમાની, ચરાણુ ન. [જએ ‘ચરાવું' + ગુ. ‘અણ' કું. પ્ર.] ચરવા માટેની જગ્યા, ગૌચર, ચરે, પાશ્ચર-લૅન્ડ', (૨) જએ ચરાઈ ' (૩) સમુદ્ર-કાંઠાની મીઠું પકવવાની જગ્યા