Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 486

કર્તાવારી
૪૪૧
કર્મચારી
અર્થમાં ગ્રંથના પ્રત્યેક કર્તાને ખ્યાલમાં રાખીને
પોલીસ-ખાતાને હુકમ કર્તા-વારી સ્ત્રી. [+]. “ઈ'ત. પ્ર.] ગ્રંથકારોની અનુક્રમણિકા કર્બલા ૫. [અર.) એ “કરબલા.” કર્તા-હર્તા વિ. [સ, ૫. 3 ઉત્પન્ન કરનાર અને નાશ પણ કર્બર વિ. [સં.] કાબરા રંગનું, કાબરું, કાબરચીતરું
કરનાર. (૨) સર્વોપરિ સત્તા ધરાવનાર, મુખ્ય વહીવટદાર કર્મ ન. સિ. કર્મન; સમાસના પૂર્વપદમાં જમ–બને છે.] કામ, કર્તમકર્તમ ક્રિ. વિ. સં. વર્તમ + અવર્તમ છે. કુ. કરવા ક્રિયા, કાર્ય. (૨) ફરજ તરીકે કરવાનું કામ. (૩) વાકયમાં ન કરવાને
ક્રિયાના ફળરૂપે રહેલું શબ્દ-પદ, (વ્યા.) (૪) (ભા.) કતું વિ. [સં., વિ, ન.] કરનારું [રીતે] કર્તારૂપ નસીબ. [૦ના જેગ, ૦ના ભાગ (રૂ. પ્ર.) માઠી દશા. ૦નાં કક વિ. [સં., સમાસમાં ઉત્તર પદમાં “ભાવ-કર્તાક' વગેરેની કાળાં, નાં કંડાળાં (રૂ. પ્ર.) કમનસીબી, દુર્ભાગ્ય, ૦ફૂટવું કર્ત-તંત્ર (-તત્ર) વિ. [સં.] કર્તાને અધીન
(રૂ. પ્ર.) કમનસીબી આવવી, દુઃખ આવવું. બાંધવું (રૂ.પ્ર.) કરૂં-ત્વ ન. [સં] કર્તાપણું
પાપ-કર્મ કરવું કતૃત્વ-કાલ(ળ) પં. [સં] કરવાને-રચવાને સમય કર્મક વિ. રિસં.] જે વાકયમાં કર્મ ઉપર ક્રિયાને આધાર કત્વ-શક્તિ સ્ત્રી. [સં.] ઉત્પાદક બળ, પેદા કરવાની તાકાત. છે તેવું, એવા પ્રયોગનું. (વ્યા.) (૨) ગુંજાશ
કર્મ-કથા સ્ત્રી. [સં.] કરમની કથની, વિતક-વાત, દુઃખની વાત કતૃત્વ-હીન વિ. [સં.] કાંઈ કામ ન કરનાર, (૨) આળસુ કર્મ-કપટ ન. [સં., S., ન.] (લા.) કમનસીબી ક વાભિમાન ન. [સં. + અભિમાન છું.] કર્તાપણાને કર્મ-કર વિ. [સં.] કામ કરનારું, કાર્યકર
ગર્વ, હું કરી રહ્યો છું” ચા “મેં કર્યું છે' એવા પ્રકારને કર્મ-કરણ ન. સિં.1 કામ કરવું એ, (૨) કર્મનું સાધન. (વ્યા.) પિરસ
કમંકરી જિ, સ્ત્રી. [સં.] ચાકરડી, ને કરડી કાભિમાની વિ. [સ, j] કતૃત્વનું અભિમાન રાખનારું કર્મ-કર્તા વિ. [સ, પૃ.] કામનું કરનારું. (૨) પું. વાકમાં કર્ત-પ્રધાન વિ. [સં.] જે વાકય-રચનામાં કર્તા ક્રિયાનાથ કર્મ કરનાર. (વ્યા.) છે તેવું (વાક્ય). (વ્યા.).
કર્મ-કતું વિ, ન. [સં., ન.] કામનું કરનારું ક-વાચક વિ. [સં.], કર્તવાચી વિ. [ સં., પૃ.] કતને કર્મ-કાર વિ. [સ.] કર્મ કરનારું
1] મ કરનારું
[(વ્યા.) અર્થ બતાવનારું, જેમાંથી કર્તાને બોધ થાય છે તેવું. (વ્યા.) કર્માકારક છે. [સં.] કામ કરાવનારું. (૨) નકર્મ-વિભક્તિ. કર્તવાય વિ. [સં.] કર્તા પ્રમાણે જેને લિંગ -વચન થતાં કર્મકારી વિ. [સ., પૃ.] કામ કરનારું હોય તેનું, કર્તા ઉપર આધાર રાખનારું. (ભા.)
કર્મ-કાષ્ટ ન. સિં] જ્ઞાનાવરણાદિ આઠ કર્મ-રૂપ બળતણુ. (જેન) કર્ત-સ્વાતંત્ર્ય (-તવ્ય) ન. [સં.] કર્તાની સ્વતંત્રતા, સ્વતંત્ર કર્મ-કાંઠ(કાર્ડ) પું, ન. [સ.] વૈદિક પ્રણાલીની ધર્મક્રિયાઓને રીતે કરવાની શક્તિ કે ઇચ્છા, “કી-વેલ”
લગતો વિદને સંહિતા-વિભાગ. (૨) ધાર્મિક ક્રિયા-કર્મ ક વિ, સ્ત્રી. [સ.] કરનારી (સ્ત્રી) [ઋષિ. (સંજ્ઞા) કર્મકાંડાત્મક (-કાડા- વિ. [સં. + આતમન-] કર્મકાંડથી કર્દમ પં. [સં.] કાદવ, કીચડ. (૨) એ નામના એક પ્રાચીન ભરપૂર, કર્મકાંડના રૂપનું કમ-ભૂમિ સ્ત્રી. [સં.] કાદવવાળી જમીન
કર્મકાંડી (-કાષ્ઠી) વિ, યું. [{., પૃ. ] વૈદિક પ્રણાલીની કર્દમી સ્ત્રી. [સં.] ચૈત્ર માસની પૂનમ. (સંજ્ઞા.)
ધર્મક્રિયા કરનાર અને કરાવનાર (અગ્નિહોત્રી અને પુરોહિત) કર્નલ પું, [.] પલટણને મુખ્ય સરદાર
કર્મ-કુશલ(-ળ) વિ. [સ.] કામ કરવાની હથોટીવાળું કર્નાલ ન. રણશિંગાના સિદ્ધાંત ઉપર રચાયેલું એક વાઘ કર્મ-કુશલ(-ળ-)-તે સ્ત્રી, કર્મ-કૌશલ ન. [સં.] કામ કરકર્યુટ ન. [૪] કાપડ. (૨) ચીંથરું
વાની હથોટી કર્પર ન. સિ., પૃ.] ખાપરી. (૨) ઠીબડું
કર્મ-ક્ષપણ સ્ત્રી. સિં.] કર્મ ખપાવવાં એ, કર્મ-ક્ષય. (જન.) કર્પર-ભંગ (-ભ૪) . [સં.] ખોપરીનું તૂટી જવું એ કર્મ-ક્ષમ વિ. [સ] કામ કરવા માટે શક્તિ ધરાવતું કર્પરાવરણ ન. [સં. + માં-વળ ખેપરની ચામડી
કમ-ક્ષય કું. [સં.] કર્મને વિનાશ, કર્મ-ક્ષપણા, કરેલાં કર્મ કરી સ્ત્રી. [સં. ] ખાપરિયું–એક વનસ્પતિ. (૨) ઠીકરી. નષ્ટ થવાં એ
માટેનું યોગ્ય સ્થાન કે પ્રદેશ (૩) પવ (મ. ઢાં), ચંદ્રિકા, પદ્મપત્રી, “સર્કયુલર સાઇમાં કર્મ-ક્ષેત્ર ન. [સં.] કામ કરવાને ભૂમિ-વિસ્તાર, કર્મ કરવા ચેમ્બર.” (સ્થાપત્ય.)
કર્મ-ગતિ સ્ત્રી. [સં.] પૂર્વનાં સંચિત કર્મોનું પરિણામી ફળ. કાસ છું. [સં] કપાસનો છેડ, વિણ. (૨) કપાસ, ૩ (૨) નસીબ, ભાગ્ય
[તે ગ્રંથ. (જૈન) કર્પર ન. [સં., મું, ન.] કપૂર
કર્મ-પંથ (-ગ્ર-) પું. [૪] કર્મોની વિચારણાને લગતા તે કપૂર-ગૌર વિ. [સ.] કપૂરના જેવું ઊજળા વર્ણનું કર્મ-ગ્રંથિ (ગ્રન્થ) સ્ત્રી. [સં, પું.] અજ્ઞાન-જન્ય વાસનારૂપી કર્યુંરાસવ છું. [સં. + મા-સવ) કારને આસવ
દોષ, કર્મબંધન
[કર્મોનું સમૂહ-વલ કરસ્થિ ન. [સં. + મ]િ હાથના કાંડાથી કણી કર્મચક ન. સિ.] ભિન્ન ભિન્ન જાતનાં કરવામાં આવતાં
સુધીનાં બે હાડકાંઓમાંનું તે તે હાડકું, અંત:પ્રકાસ્થિ કર્મચં(-ચાં)ઢાલ(ળ) (-ચ(-ચા)ડાલ,ઈ) મું. [એ. ] કર્થ છું. [અ] ધર બહાર ન નીકળવું-જાહેર રસ્તાઓ ચંડાળ, અધર્મ-કર્મ કરનાર ઉપર ન આવવું અથવા જાહેર રસ્તાઓ પર અમુક કર્મચારી વિ, પૃ. [સ., પૃ. 3 કામ કરનાર પુરુષ. (૨) સંખ્યાથી વધુ માણસાએ એકઠાં ન થવું એ જાતને સરકારી નોકરીમાં ભિન્ન ભિન્ન કામ કરનાર તે તે માણસ. (૩)