Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 383

ઊંચ
પરેશાન કરવું. (૩) જુલમ કરને, રિાવવું. ॰ થવું (રૂ. પ્ર) અધીરા બનવું]
ઊંચે ક્રિ.વિ. [ + ગુ. ‘એ' સા.વિ., પ્ર. ] ઊંચી જગ્યાએ, ઊઁચાણ ઉપર. (૨) આકાશમાં. [॰ થી (રૂ. પ્ર.) મેટા અવાજથી ] [ઊંચેરું. (પદ્મમાં.) ઊંચેરડું વિ. [ જુએ ‘ઊંચેરું' + ગુ. સ્વાર્થે ડ' ત. પ્ર.] ઊંચેરુ વિ. સં. ઉન્નાર > પ્રા, ઉન્નયર-] વધારે ઊંચું. (૨) કુલીન, કુળવાન
ઊંજ(-z)ણુ ન. [ જુએ ‘ઊંજ(ઝ)વું,' + ગુ, ‘અણ’ કૃ×, ]
ઊંજવા-ઊંગવાની ક્રિયા. (૨) ઊંગવાના પદાર્થ-તેલ વગેરે. (૩) ભૂત-ભરમ કાઢવા ઊંજણી નાખવાની ક્રિયા ઊંજ(-ઝ)ણી સ્ત્રી. [જએ ‘ઊંજ(ઝ)નું’ + ગુ, ‘અણી’ રૃ. મ.] ઊંજણ. (૨) તેલ ઊંજવાનું વાસણ. (૩) ભૂત-ભરમવાળાંને સાવરણીની પીંછીથી મંત્ર ભણી એમાંથી મુક્ત કરવાના વિધિ. [॰ (-નાં)ખવી (રૂ. પ્ર.) મંત્ર ભણી ભૂત-ભરમવાળાંને સાવરણીની પીંછી કે મારપીંછથી ઝાડવાં. (૨) મંત્ર ભણી દરદ ઉપર લેાઢું ફેરવવું] ઊંજ(-૩)હું ન. [જુએ ‘for(-ઝ)નું + ગુ, ‘અણું’ રૃ. પ્ર.] (લા.) પરણેલાં વર-કન્યાનું પાંખણું કરવું, (૨) રાણી કે રાજકુંવરીના રસાલા
ઊંજ⟨-ઝ)રી સ્ત્રી, ખળાં ભરતી વખતે ખેરાત માટે જુદી રાખવામાં આવતી અનાજની ઢગલી, ધર્માંદા-ભાગનું અનાજ ઊંજ(-પ્રુ)વું સ. ક્રિ. [સં. ળ-> પ્રા. ૐન, સિંચવું, છાંટવું] ( યંત્રના ગતિશીલ ભાગેામાં તેલ) પૂરવું. (ર) ભૂત-ભરમવાળાંને મંત્ર ભણી સાવરણી પીંછી અથવા મારપીંછ કે લેાઢાના ટુકડાથી સ્પર્શ કરવા. ઊંન્ન(-ઝા)વું કર્મણિ, ક્રિટિયું ઊઁન(-ઝ)વવું છે., સ. ક્રિ. ઊંજા(-ઝ)વવું, ઊંજા(-)વું જુએ ઊંજ(-ઝ)નું’માં. ઊંટ પું., ન. [સં. ૩૦ૢ > પ્રા. છુટ્ટ, કેંટ, પું.] રેતીમાં સુસાફરી માટે ઉપયેગી એક ચેાપણું સવારીનું પ્રાણી, સાંઢિયો. [॰ આગળ કરવું (રૂ. પ્ર.) માઁને આગળ ધરી દેવું. ॰ગાંગરતાં પલાણુ (રૂ. પ્ર.) સામે માણસ ઇચ્છતા ન હોય છતાં એની પાસેથી કામ લેવું. ૦ ઘડીની વાવડી
.
(રૂ. પ્ર.) રણમાં પાણી ન હોય ત્યાં ઊંટનું પાણી (એના પેટમાંથી ચીરીને લેવાતું) જીવનરક્ષક. ૦ જેવું., ॰ જેવડું (જં:-) (રૂ. પ્ર.) એવક. ૦ નાં અઢાર વાંકાં (રૂ.પ્ર.) સ્વભાવે વાંકાપણું, દાધારિગાપણું, ૦ નાં ઊંટ ગળી જવાં (રૂ. પ્ર.) મેાટી રકમેાની ઉચાપત કરવી. ૦નાં શિ(-શીં)ગઢાં (રૂ. પ્ર.) અસંભવિત વાત. ૦ નું પગલું ન ભણવું (૨. પ્ર.) સહેલી સીધી ઉઘાડી વાતનેાય ખ્યાલ ન હવેા. ૦ ને મેવાસા નહાય (નાય) (રૂ.પ્ર.) દુષ્ટ માણસને પ્રામાણિકતા ન હાય. ૰ ને માંએ ઝાંખરાં (-માં-એ-) (રૂ. પ્ર.) કમનસીબ જ્યાં જાય ત્યાં દુઃખ ભાગવે. -ટે ચડી(ઢી)ને આવવું (રૂ. પ્ર.) બધા દેખે એમ આવવું, હાહા કરતા આવવું, -ઢે ચડી(-ઢી)ને ઊંઘવું (રૂ. પ્ર.) મૂર્ખાઈ કરવી] ઊંટકટે(-31), ઊંટકંટા (-કણ્ણા ) પું, સ, ઉટા સ્ત્રી.] એક જાતની એધિ, ઉટકટારી, ઉટકટા ઊંટ-ગાડી સ્ત્રી, [જ‘ઊંટ' + ‘ગાડી', ઊંટ જોડવામાં
૩૩.
ઊંડાણ
આવ્યા હોય તેનું વાહન, ઊંટ-વેલ
ઊંટડી, -ણી સ્ત્રી, [ સં, ઉલ્ટ્રા-> પ્રા. ટ્ટિમાઽટિમા] [ ઊંટની માદા, સાંઢણી. (ર) (લા.) ઘડવાના કામમાં આવતું સેાનીનું એક એજનર
ઊંટ। પું. [જુએ ‘ઊંટ' + ગુ. સ્વાર્થે ‘'ત. પ્ર. ] (લા.) ગાડાં થ વગેરેની ઊંધતા ભાગ જમીનથી ઊંચા રહેવા છેડે રાખવામાં આવતું ઊભું લાકડું, હા. (૨) વા અને ડારા સાથે આડું બાંધવામાં આવતું લાકડું. (વહાણ.) (૩) ભારે વજન ઊંચકવાને માટેનું યાંત્રિક સાધન, ‘ક્રેઇન', [॰ છઅવા (રૂ. પ્ર.) કામ ફતેહમંદ થવું, (ર) કન્યાનું વેવિશાળ નક્કી થયું ] ઊંટ-પગલી સ્ત્રી. [ જુએ‘ઊંટ’ + ‘પગલી’.] (લા.) એક દેશી રમત, ઉલાંટ-ગુલાંટ [ગમે તેવું એક ઘાસ ઊંટ-લાંપા પું., -ણું ન. [જુએ ‘ઊંટ’ દ્વારા ] ઊંટને ખાવું ઊંટ-વઢ(-) વિ. [જુએ ઊંટ' + ‘વાઢવું'. ] ચાલતા ઊંટ સમાઈ જાય તેટલું જમીનની સપાટીથી ખેાદાઈ ગયેલ (રસ્તા વગેરે) [રથ] ઊંટથી ચાલતી ગાડી, ઊંટગાડી ઊંટ-વેલ (--ય) સ્ત્રી, [ જુએ! ‘ઊંટ' + ‘વેલ’– માફાવાળા ઊંટ-વૈદ પું. [ જુએ ‘ઊંટ’ + વૈદ.'], “દ્ય પું. [ +ર્સ. ] વૈદ્યક શાસ્ત્રના અભ્યાસ કર્યાં વિના અધ-કચરા જ્ઞાનથી વૈદુ કરતા લેભાગુ વૈદ્ય, (ર) (લા.) ડંફાસમારું, ધૂર્ત માણસ ઊંટ-વૈદું ન. [જુએ ‘ઊંટ—વૈદ' + ગુ. ‘' ત, પ્ર.] ઊંટ-વે ઘનું કાર્ય, લેભાગુ વૈદુ ઊંમિટયું જુએ ‘ઉટાંટિયું’. ઊંટિયા-જીરું ન. જુએ ‘ઊથમી જીરું'.
[ઊંડું, ઊંડાણવાળું
ન. [ જુએ ‘ઊંટ’ + ગુ. ‘ઇયું' રવાર્થે ત. પ્ર. ] જુએ ‘ઊંટ,. (૨) ઊંટડા (યંત્ર). (૩). (લા.) કાતિલ ઝેર ઊંટિયા હું. [જુએ ઊંટિયું'.] જુએ ઊઁટ'. (૨) ઊંટડા (યંત્ર). (૩) (લા.) ઊંટિયા જેવા ઊંચા માણસ . (૪) મૂર્ખ, મંદ-બુદ્ધિવાળા (લા.) સિંહ ઊંટિયા-વાઘ પું. [ + જુએ ‘વાધ' ઊંચાઈને કારણે. ] ઊંડ-લાંપ જઆ ઊ’ટલાંપડા’. ઊંઠાં, ઊંડું જુએ ઊઠાં-હું', ઊંચણિયું વિ. [જુએ ઊંડું + ગુ. અણુ' + યું' ત, પ્ર.] ઊંઢળ સ્રી, [અે, પ્રા. ૐૐ૭ ન. સમૂહ] બાથમાં ભરાય તેટલી વસ્તુ. (૨) બેઉ હાથ સામાને વાટીને ભેટવાની ક્રિયા, માથ. (૩) ભર એક તરફ ઢળી ન પડે એ માટે રખાતું આડું નાડું [ચડતા ગાળા, આંકડી, ચંક ઊંઢળ ન. [દે. પ્રા. ૐટી સ્રી. ગાળાકાર વસ્તુ] પેટમાં ઊંઢળ-ચૂંઢળ વિ. [જુએ ઊંડળ', દુર્ભાવ] આંટીઘૂંટીવાળું (ર) ઘાટલૂટ વિનાનું, ખેડાળ. (૩) ઊલટું-સૂલટું, ઊંધુંચતું. (૪) (લા.) અવનવું. (પ) દેશ-વિદેશનું ઊંઢળાટ પું. જુઆ ‘ઊંડળ? + ગુ. ‘આટ’ ત. પ્ર.] (લા.) ખળભળાટ [ત. પ્ર.] કાવાદાવા, ખટપટ ઊંઢળાં-ગૂંચળાં ન., ખ.વ. [જુએ ‘ઊંડળ-ગુંડળ’ + ગુ, ‘*' ઊંઢાઈ સ્રી. [જ‘ઊંડું' + ગુ. આઈ ' ત. પ્ર. ] ઊંડાપણું. (૨) ઊંડાપણાનું માપ. (૩) ઊંડાણવાળા ભાગ ઊંઢાણુ ન. [જુએ ‘ઊંહુ” + ગુ. ‘આણુ ત. પ્ર. ]