Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 168

અલમસ્તી
૧૨૩
અ-લંધન
અલમસ્તી, સ્તાઈ સ્ત્રી. [ + ગુ. “ઈ'.આઈ' ત.પ્ર.]
અલમસ્ત હોવાપણું અલમારી સ્ત્રી. પિચું. આમરિએ, આમારિઓ] કબાટ. (૨) ભીંતનું કબાટ, તાવું, હાટિયું. (૩) અનેક ખાનાંવાળી ઘડી કે છાજલી (દીવાલમાં લગાડેલી) અલમોલા (અલમેલા) ૫. [અર, અલ કવલ ] વડે હાકેમ, સુઓ, (૨) દક્ષિણ ગુજરાતના સારસ્વત બ્રાહ્મણોની એક
અટક અને એને પુરુષ. (સંજ્ઞા.) અર્ક . [] હડકાયે કુતરે. (૨) એક વનસ્પતિ, ઘેળો
આકડો અલ-વિષ ન. [સં.] હડકાયા કૂતરાનું ઝેર અલગર્દ ન. એ નામનું એક નક્ષત્ર, “હાઈટ્રસ” અલલ-ટપુ જુઓ “અલેલટપુ'. અ-લવણ વિ. [સં. જેમાં મીઠું નથી નાખ્યું તેવું, અલોણું, મેળું અ-લવણ જુઓ “અલવાન'. અલવલ શ્રી. [૨વા.] ઈજ, આંચ, હરકત, (૨) મુશ્કેલી અલવલી સ્ત્રી, ઊધઈના જાતનું એક જીવડું અલવાઈ વિ, સી, એક કે બે માસના બચ્ચાવાળો ગાય ભેંસ વગેરે
[ઊનની શાલ, કામળી અલવાન ન. [અર. લવ'નું બ.વ.રંગે. ઉંમાં-] કેર વિનાની અલવિદા સ્ત્રી. [અર. અહિયદાઅ] છેડલી વિદાય, હલી સલામ. (૨) રમજાનને છેલ્લો શુક્રવાર અલવીલું વિ. આરવીતડું
[(૨) વડતું અલવું વિ. (સ. મા-fia->પ્રા. મા-વિમ-] બકવાટ કરતું. અલસર વિ. અતિ સુંદર, અલબેલું અલ . એક વનસ્પતિ અલ-ક(-ચ)લ . [જઓ “કલ' (કલે) દ્વિર્ભાવ.] પરણવા આવેલા વરને વરોડે ચડતાં પહેલાં કન્યાપક્ષ તરફથી મોકલાતા ખાદ્ય પદાર્થ, કલે અલસ વિ. [સં.] આળસથી ભરેલું, આળસુ, સુસ્ત. (૨) ધીરું, મંદ. (૩) ઊધ ભરેલું અલસ.ગતિ સ્ત્રી. [.] ધીમી.અને સુસ્ત ચાલ. (૨) વિ. ધીમી અને સુસ્ત ચાલવાળું અલસ-ગમના વિ, સ્ત્રી. [સં.] ધીમી અને સુસ્ત ચાલે ચાલતી સ્ત્રી અલસતા સ્ત્રી. [સં.] આળસુપણું, આળસ અલ-મતિ સી. [૪] મંદ બુદ્ધિ. (૨) વિ. મંદ અને સુસ્ત બુદ્ધિવાળું
[ગોકળગાય અલસા વિ., સ્ત્રી, [.] આળસુ સ્ત્રી. (૨) એક વનસ્પતિ. (૩) અલસાણું વિ. [એ “આળસવું–આ જ.ગુ. નું ભૂ. 5]
આળસ પામેલું (૨) (લા.) કેસથી ભરાયેલું અલક્ષણ વિ. [એ. અત્રH + લક્ષm] આંખમાં આળસ હેય તેવું, તંદ્રાળુ અ-વહેતું (અલે તું) જુએ “અલેતું.” અલંકરણ (અલ રણ) ન. [સં] શણગારવાની ક્રિયા, (૨) કે શણગાર, ભૂષણ, ધરેણું. (૩) શેભા અલંકાર (અલર) પું. [સં] શણગાર. (૨) ઘરેણું, આભૂષણ. (૩) તાન કે આલાપમાં વપરાતી સ્વરની જુદી જુદી જાતની
ગૂંથણી. (સંગીત.) (૪) શબ્દ અને અથેની ચમકૃતિવાળી રચના, કાવ્યસાહિત્યની શોભા. (એને “શબ્દાલંકાર અને “અર્થાલંકાર' એવા બે ભેદ છે, જે પ્રત્યેકના અનેકાનેક ભેદ સંસ્કૃત કાવ્યશાસ્ત્રના ભિન્ન ભિન્ન ગ્રંથોમાં અપાયા છે.) (કાવ્ય.) અલંકાર-કલા(-ળા) (અલgોર-) શ્રી. [સં.] બેજોર કળાએમાંની એક (શભા'ને લગતી) અલંકાર-કામુકતા (અલર-) સ્ત્રી. [સં.] કોઈ પણ પદાર્થમાં “જીવ' છે એવું આજે પણ કરી એના તરફ આદર કે ચીડની મને વૃત્તિ, જવારે પણ-વાદ, “કૅટિશિઝમ' (ભૂ. ગો.) અલંકાર-ગૃહ (અલg ાર-) [સ, પૃ., ન.] જ્યાં દેહની શોભા
અને અલંકૃતિ કરવાની હોય તેવું મકાન અલંકાર-દોષ (અલ !ાર-) પૃ[સં] કાવ્યશાસ્ત્રને અલંકારનાં લક્ષણથી તે તે અલંકારમાં જ કાંઈ આવી જતાં ગણાતા દોષ. (કાવ્ય)
[ભૂતિ કરેલું, શણગારેલું અલંકાર-મંડિત (અલાર–મહિડત) વિ. [સં.] આભૂષણોથી અલંકારવું (અલ$ ર-) વિ. [સ, તત્સમ ના. ધા]િ સારું દેખાય તેવું રૂપ આપવું, શણગારવું અલંકારશાસ્ત્ર (અલ$ ૨-) ન. [૪] જેમાં બેઉ પ્રકારના
અલંકારનાં લક્ષણ અને ઉદાહરણ (લો) આપી સ્વરૂપ વિશે ચર્ચા-વિચારણા કરવામાં આવી હોય તેવું કાવ્યશાસ્ત્ર અલંકાર-શાસ્ત્રી (અલ છું ર-) વિ., પૃ. [, .] કાવ્યશાસ્ત્રના અલંકારનું જ્ઞાન ધરાવનાર અલંકારિત (અલ ફુરિત) વિ. [સં.] જેને અલંકાર કરવામાં આવ્યું છે તેવું. (૨) જે ગદ્યપદ્યમાં કાવ્યના અલંકાર વણી લેવામાં આવ્યા છે તેવું અલંકારી (અલgી ) વિ. [સે, મું.] અલંકારવાળું અલ-કાર્ય (અલ$ ર્ય) વિ. [સં] શણગારવા જેવું અલંકૃત (અલક કૃત) વિ. [સં.1 શણગારેલું. (૨) કવિતાના અલંકારેવાળું
[અલંકારની શોભા અલંકૃતિ (અલક કૃતિ) સ્ત્રી. [સં.] શણગાર-ક્રિયા. (૨) કાવ્યના અલંગ (અલ) પું. ખેતરમાં પાણી મેકવવાની સાંકડી ખુલી નાળ, .િ [૦૫૨ (૨. પ્ર.) તેયારી ઉપર. ૦ ૫ર આવવું (૨. પ્ર.) ગુસ્સે થવું] અલંગ (અલય) સી, ડીની ઋતુદશા. [૦ ૫ર આવવું (રૂ. પ્ર.) ઘેડનું ઠાણે આવવું, ઘોડીને નર-ઘેડાની કામના થવી]
[વળગે નહિં એમ, (૩) બહુ મોટું અલંગ (અલ) દિલિ. અલગ, ૬ (૨) છેટે, દર, લાગે અલંગ-છલંગ (અલછલ) ક્રિ. વિ. [જુઓ ‘કલંગને દ્વિભવ. (સુ)] વગર ટેકે કે આધારે, અધર અલંગ-ફલંગ (અલ-ફલ) ન. [જુઓ “ફર્લંગ”ને દ્વિભવ. (ગ્રા.)] ઊંટ
[‘અલગાર.”] લાંબી હાર, લંગાર અલંગર(-ળ) (અલઝર,-ળી સ્ત્રી, [[ક. અગાર, જુઓ અલંગે-બલગે (અલગેબલગે) ક્રિ. વિ. [ઇએ “બલંગને દ્વિર્ભાવ.] લાઇલ, એળે છેળે અલંઘન (-લાઈન) ન. [સં.] નહિ ઓળંગવાપણું. (૨) રાગમાંના અમુક વરને આલાપમાં વધારે પ્રમાણમાં લેવાની ક્રિયા. (સંગીત.)
21