________________
घोडी शब्दार्थचर्चा
५८२ मध्यकालीन गुजराती शब्दकोश शब्द सं. अत्र' परथी आवेलो मान्यो छे. 'अहीं' अर्थ लईए तोपण एर्नु तात्पर्य 'आ बाबतमां' एम छे एवं समजवू जोईए. पण 'अत' सं.'अत्र' परथी आवेलो मानवो योग्य छे के केम ते प्रश्न छे. संस्कृतमां 'उत' संदेहवाचक, अनिश्चिततावाचक छे तेना परथी पण 'अत' आवी शके अने ए अर्थ आ संदर्भमां बराबर बंधबेसतो आवे छे : "कदाच न करी शकुं." एम लागे छे के 'कदाच' अर्थ ज लेवो जोईए.
२३. अतिधज विक्ररा.मां नीचे प्रमाणे पंक्ति मळे छे :
अतिषय मांडइ शत्रुकार. संपादके 'अतिधज'नो 'पैसादार' एवो अर्थ आप्यो छे. ए 'कोटिध्वज' शब्दथी दोरवाया लागे छे. पण 'शत्रुकार' (सदाव्रत, अन्नदानशाला) पैसादार केवी रीते होई शके ? 'ध्वज' शब्द उत्तुंगतानुं सूचन करे, कदाच समृद्धि- पण. परंतु अहीं 'अतिधज' एटले 'भारे मोटो, भव्य एवो ज कंईक अर्थ लेवो जोईए.
२४. अतिसंता ऋषिरा.मां नीचे मुजब पंक्तिओ मळे छ :
निज करइ जे तरू रोपीया, पीऊ साथि आवंतां,
ते तरू दीग नयणले, नव सा थई अतिसंता. संपादके 'अतिसंता'नो अर्थ 'अत्यंत थाकेल' आप्यो छे ने एनी व्युत्पत्ति सं. 'अतिश्रान्त'मांथी बतावी छे. व्युत्पत्ति तो बराबर छे, पण अर्थ संदर्भमां संगत थतो नथी. जे वृक्षोने पोते रोप्या हता तेने जोतां ऋषिदत्ताने थाक लागे ? के सारुं लागे ? 'अतिसंता' (अतिश्रान्त) एटले 'विश्रांत, अत्यंत आराम पामेल' एवो अर्थ ज लेवो जोईए.
२५. अधरास, ओलव, ऊलवq नरसिंहना एक पदमां नीचे मुजबनी पंक्ति मळे छे :
कालिंदीने कांठडे वाले ओलवियो अघरास रे. नरका.ना संपादके 'अधरस'ना बे अर्थो आप्या छे - (१) नीचेनो भाग (सं. अधःअंश) अने (२) अधरनो भाग; अने 'ओलवियो'नो 'पचावी पाड्यो, संताड्यो' एवो अर्थ आप्यो छे. नरप.ना संपादके 'अधरास'नो 'रासलीलामां' एवो अर्थ आप्यो छे अने एमां सं.'अधिरास' शब्द होवानुं मान्युं छे. तथा 'ओलवियो'नो 'कह्यु' एवो अर्थ आपी एनी व्युत्पत्ति सं. उद्लप्'मांथी बतावी छे. देखीती रीते ज 'ओलवियो अधरास' ए वर्णन आ बन्ने अर्थघटनोमां अस्पष्ट ज रहे छे. "नीचेनो भाग/अधरनो भाग पचावी पाड्यो/संताड्यो' ए अर्थ घणो कढंगो छे अने 'रासलीलामां कह्यु' ए
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org