________________
मध्यकालीन गुजराती शब्दकोश .
५७७
. थोडी शब्दार्थचर्चा
संपादके शब्दकोशमा 'अज' शब्द आपी एनी सामे प्रश्नार्थ मूक्यो छे. भगवद्गोमंडलमा 'अज केडे' शब्द मळे छे, जेनो अर्थ हे 'हवे पछी'. ते बतावे छे के 'अज' शब्द 'आज' माटे वपराय छे. 'आज'चें मूळ 'अद्य' एटले 'अत्यारे, 'हमणां'. तो 'अज उभां' एटले 'अत्यारे ज' 'ऊभाऊभ' एम अर्थ न होई शके ? पापयादीना वर्णनमां आ पंक्ति आवे छे एटले 'अत्यारे ज' 'ऊभाऊभ'नुं तात्पर्य 'हठ करीने' एवं घटावी शकाय : "जे ऊभाऊभ, हठ करीने दान ले ते पाप अने दान आपनार लेनारने मागण समजीने मान न आपे ते पण पाप."
१४. अजंण मदमो.मां एक पंक्ति आ प्रमाणे मळे छ :
अंन, नीर, नीद्रा नहीं, अजण आठु जांम. संपादके 'अजंण'नो अर्थ 'अजीर्ण, अजंपो' आप्यो छे. जेने रक्तपित्त थयो छे एवा माणसनी मनोवेदनानु आ वर्णन छे, एटले 'अजीर्ण' एवा अर्थने तो अवकाश ज नथी. कदाच 'अजंण' शब्द 'अजीर्ण माथी आव्यो होवानी संभावना लेखे ज ए नोंध्यो होय, केमके 'अजंपो' अर्थ तो संदर्भमां बराबर बेसी जाय छे. उर्दू कोश अरबी 'अज्न' शब्द 'गूंदवू, खमीर करवु' एवा अर्थमां नोंधे छे. 'अजंण' शब्द एना परथी आव्यो होवानी संभावना छे. 'अजंण' एटले 'वलोवाट, अस्वस्थता, अजंपो' : आठे पहोर अजंपो, वलवाट.
१५. अडसाला/अडसीला नेमिछं.मां नीचे प्रमाणे पंक्ति मळे छ :
हिवइ थाउ ढीला, अति अडसीला किम न थईई देव. संपादके 'अडसीला'नो अर्थ 'आडा शीलवाळा' आप्यो छो जे भाग्ये ज संतोषकारक गणाय. 'राजस्थानी सबदकोस' 'अडसाला' शब्द 'हठीला'ना अर्थमां नोंधे छे. अहीं 'अडसीला'नो 'हठीला' ए अर्थ बराबर बंधबेसतो आवे छे. 'अडी बेसबुं' एटले 'हठ करवी, जीद करवी' ए जाणीतो शब्दप्रयोग छे. नेमिछं.नी प्रस्तुत पंक्तिमा प्रास ‘अडसीला' शब्द ज मागे, 'अडसाला' नहीं, अने 'सील' (शील) एक सार्थक घटक बने छे, तेथी 'अडसीला'ने भ्रष्ट पाठ मानी शकाय तेम नथी. एटले 'अडसाला' (जो ए शब्दमां भूल न थई होय तो) उपरांत 'अडसीला' शब्द 'हठीला'ना अर्थमां आपणे स्वीकारवानो रहे : "देव, बहु हठीला न थईए."
१६. अणगाल/अगाल देहलकृत अभिऊ.मां नीचे प्रमाणे पंक्ति मळे छ :
जेहनि घरि भाजि अणगाल, तेहना सामि विना सूनो संसार.
___Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
