Page Text
________________
थोडी शब्दार्थचर्चा
५७०
मध्यकालीन गुजराती शब्दकोश
'शौर्यस्पर्धा' एवो अर्थ बधे स्पष्ट छै. 'शौर्यस्पर्धानुं स्थान' एवो अर्थ पण लई शकाय.
वधारे रसप्रद छे ते तो 'अखाडउ'ना बीजा बे प्रयोगो. षडाबा.मां चैत्यवर्णनना प्रसंगे द्वारेद्वारे अखाडामंडप साथे प्रेक्षामंडप होवानो उल्लेख आवे छे. संपादके 'अखाडामंडप'नो अर्थ 'pavilion' आप्यो छे ते तो देखीती रीते ज भूलभरेलो छे. पण अहीं 'अखाडामंडप' एटले 'शौर्यस्पर्धानुं स्थान' एवो अर्थ होवा करतां 'रमतनुं स्थान, क्रीडाभूमि' एवो होवा वधारे संभव छे. चैत्यमां शौर्यस्पर्धा होई शके ? नरप.ना एक पदमांनो 'अखाडो' शब्दनो प्रयोग आ संदर्भमां उपयोगी नीवडे तेवो छ :
वृंदावनमां रच्यो अखाडो, नाचे गोपी गोवाल. ५४.१ 'अखाडो' शब्द अहीं 'शौर्यस्पर्धा'ना अर्थमां नथी ते स्पष्ट छे. गोपी-गोपाल नृत्य करे छे. एटले 'क्रीडाभूमि' एवो अर्थ ज लेवानो रहे. षडाबा.मां पण 'नृत्यादि क्रीडाओर्नु स्थान' एवो अर्थ बंध बेसे. आ 'अखाडो' शब्दनो जरा जुदो पडतो प्रयोग गणाय.४
६. अछूतउ 'अछूत' शब्द 'अस्पृश्य, हलकी जातिनो माणस' ए अर्थमां खूब जाणीतो छे. उक्तिर.मां 'अछूतउ' शब्द जुदा अर्थमां होय एम समजाय छे. एमां पर्याय 'अछुप्त' अपायेलो छ, जेनो अर्थ 'अस्पृष्ट' थाय. पण 'मइलउ', 'छोति', 'अछूतउ' एम शब्दक्रम छे ने उक्तिर.मां शब्द कया जूथमां मुकायो छे तेमांथी केटलीक वार एना अर्थनी चावी मळे छे. अहीं 'मइलउ'नो विरुद्धार्थी शब्द 'अछूतउ' समजीए तो एनो अर्थ 'स्पर्शदोषना अभाववाळो, निर्मल' एम करवो जोईए. 'छोति'नो अर्थ 'स्पर्शदोष' थाय ज छ.५
पूरक नोंध १. 'मों करमा!' जेवामां 'करमावु' जेम, 'ओलादुनो लाक्षणिक अर्थ निस्तेज थर्बु लईए तो अर्थ कदाच बेसे. 'ओहुल्ल'ने मूळ तरीके लेतां पण अर्थ घटे छे. 'ओहुल्ल'ना मूळमां 'अव+फुल्ल' (करमा) छे. अपभ्रंश साहित्यमां ते वपरायो छे. जेमके स्वयंभूकृत 'पउमचरिउ'मां, पुष्पदंतकृत 'महापुराण'मां. त्यां 'मुख'नं ते विशेषण छे. टीकाकारे 'म्लान', 'सुकायेलु' अर्थ करेल छे. 'ओहल्ल्-' एवो पाठ लिपिदोष जणाय छे. 'ओहुर-' पण मळे छे. विशेष माटे जुओ रत्ना श्रीयन्, Des'ya and Rare Words, पृ.६१, ६२.
२. नामधातु 'अवकर्णय' – 'ध्यानमां न लेवु' बाणनी 'कादंबरी'मां वपरायानुं मोनिअर-विलिअम्झे नोंध्यु छे. ___३. में 'अनुशीलनो' (१९६५, पृ.९३-९५)मां 'अउगउ', 'उगा' विशे नोंध आपेली छे. तेमां प्राकृत, जूनी तथा मध्यकालीन गुजरातीना ११मीथी १७मी शताब्दीमां मळता प्रयोगो, तथा मराठी प्रयोगनी नोंध लीधी छे. 'अनुसंधान'ना प्रस्तुत अंकमां ज
___Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016071 |
| Book Title | Madhyakalin Gujarati Shabdakosha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayant Kothari |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 716 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 12 MB |