Shabdaratnamahodadhi Part 1

SR No.: 016067
Original Sutra Author: N/A
Author: Muktivijay, Ambalal P Shah
Publisher: Vijaynitisurishwarji Jain Pustakalaya Trust Ahmedabad
Publication Year: 2005
Total Pages: 864
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 23 MB

Page 309

२६२
आकाय पु. ( आ + चि+कर्मणि घञ् चितौ कुत्वम्) ૧. ચિતા ઉપ૨ એકઠો કરાતો અગ્નિ, ૨. ચિતા, ૩. નિવાસ.
शब्दरत्नमहोदधिः ।
આાર પુ. (મ++થ ૧. આકાર, આકૃતિ, -જ્ઞાારસદશઃ પ્રજ્ઞ: -રઘુ. ા, ૨. મૂર્તિ, ૩. હૃદયના અભિપ્રાયને જણાવનારી દેહચેષ્ટા, તસ્ય संवृतमन्त्रस्य गूढाकारेङ्गितस्य च - रघु. १२०, ४. લક્ષણ, પ. ઇંગિત-હૃદયનો ભાવ. -આારે િત્તેઽત્યા चेष्टया भाषितेन च हितो० आकारगुप्ति स्त्री. ( आकारस्य हृद्गतभावस्य गुप्तिः) હૃદયમાં રહેલા ભાવને ગુપ્ત રાખવો તે. -મયगौरव- लज्जादेर्हर्षाद्याकारगुप्तिरवहित्था सा० द० ઞાારોપન નં. (આારસ્ય ગોપનમ્) ઉપ૨નો અર્થ જુઓ.
આજારળ ન. (આ+હ્ર+નિર્+જ્યુટ્) બોલાવવું, તેડવું. આજારા શ્રી. (આ+હ્ર+ળિયુર્ં) ઉપરનો શબ્દ જુઓ.
આારવત્ ત્રિ. (માર+મતુપ્⟩આકારવાળું. આજારવળે ત્રિ. (મારી ફવ વર્ગ: યેમાં તે) રંગ અને આકારમાં સુંદર.
આવારિત ત્રિ. (આ+વૃ+fળ+ક્ત) બોલાવેલ, તેડાવેલ. આાહ અન્ય. (ાપર્યન્તમ્) કાળ સુધી, કાળ પર્યન્ત. આજાતિ ત્રિ. (અાજે મવ: ટ) અસમયે-અયોગ્ય
સમયે ઉત્પન્ન થયેલ. –ઞાાત્ઝિી વીક્ષ્ય મધુપ્રવૃત્તિમ્ -૦ રૂ।૨૪.
आकालिक त्रि. ( समानकालौ आद्यन्तौ यस्य इकट् માડાવેશ: ફલૢ 7 નિ॰) એક કાળે ઉત્પન્ન થયેલ અને વિનાશ પામનાર. આાહિજ ત્રિ. (માર્જ વ્યાપ્નોતિ ગ્) પૂર્વ દિવસે જે સમયે ઉત્પત્તિ હોય તેના બીજે દિવસે તે જ સમય સુધી વ્યાપક કાળ. આાòિપ્રય પુ. તે નામનો એક પ્રલય. આીિ સ્ત્રી. (સમાનાજો આદ્યન્તો યસ્યાઃ) વીજળી. આવાશ પુ. 7. (આાશન્સે સૂર્યોદ્યોઽત્ર) ૧. અંતરીક્ષ,
૨. આસમાન, ૩. મુક્ત સ્થાન, ૪. આકાશ નામે પ્રસિદ્ધ સર્વવ્યાપક રૂપાદિ રહિત એક દ્રવ્ય. તેમાં ન્યાયમતે આકાશ દ્રવ્ય નિત્ય સર્વમૂત્તસંયોગી શબ્દમાત્ર વિશેષ ગુણવાળું અને સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથકત્વ, સંયોગ અને વિભાગરૂપ સામાન્ય ગુણવાળું છે અને
[આજાય-આાશવીપ
અનુમાનથી એની સિદ્ધિ થાય છે જૈનમતે લોકાલોકવ્યાપી અનંત પ્રદેશાત્મક, છ દ્રવ્યોમાંનું એક, અમૂર્તિમાનૢ અને જીવાદિ દ્રવ્યોને અવગાહનામાં ઉપકારી દ્રવ્ય છે. તે ધર્માસ્તિકાયાદિ પાંચ દ્રવ્યનું આધારભૂત દ્રવ્ય છે. સાંખ્યના મતે શબ્દ તન્માત્રાથી આકાશથી ઉત્પત્તિ થાય છે, પ્રકૃતિથી મહાન, મહાનથી અહંકાર, અહંકારથી પંચતન્માત્રા અને પંચ તન્માત્રાથી પાંચ ભૂતોની ઉત્પત્તિ થાય છે. વેદાન્તી અવિદ્યા સહિત બ્રહ્મથી જ આકાશની ઉત્પત્તિ માને છે. તેની ઉત્પત્તિમાં— ‘તસ્માદા પ્તસ્માવાત્વન આજાણ: સંભૂતઃ' આ શ્રુતિ પ્રમાણભૂત છે, ૨. પરબ્રહ્મ, ૩. છિદ્ર, ૪. શૂન્ય. આાશક્ષા સ્ત્રી. ગોળાકાર આકારનું ક્ષેત્ર, ક્ષિતિજ. आकाशकल्प पु. ( ईषदपरिसमाप्त आकाशः आकाश+
પપ્) આકાશના જેવું, બ્રહ્મ. -નિઃસઙ્ગાર્ विभुत्वाच्च तथाऽनश्वरभावतः । બ્રહ્મ-વ્યોનોર્ન મેવોઽરિત ચૈતન્ય બ્રહ્મોઽધિમ્ ।। નિઃસંગ, વ્યાપક અને અવિનશ્વર હોવાથી બ્રહ્મ અને આકાશમાં ભેદ નથી, માત્ર બ્રહ્મમાં ચૈતન્ય અધિક છે માટે તે આકાશના જેવું છે.
આાશા પુ. (ઞાનું પઘ્ધતિ +૩) આકાશમાં
જનાર, આકાશમાં ગતિ કરનાર પંખી. આજાશઙ્ગાસ્ત્રી. (આવાશપથવાહિની ન) આકાશ ગંગા, સ્વર્ગંગા. નવત્યાાશનકાયાઃ સ્ત્રોતસ્યુદ્દામदिग्गजे- रघु० १७८
आकाशगा स्त्री. (आकाशे अत्युच्चस्थाने मेरुशिखरे વા ાતિ ગમ્ +૩) ઉપરનો અર્થ જુઓ. આળાશાામિન્ ત્રિ. (બાશે નતિ નિસ્) આકાશમાં ગમન ક૨ના૨ કોઈ પણ પક્ષી વગેરે. આશિષમસ યુ. (ઞાાાસ્ય ધમસ:) ચંદ્રમા. आकाशजननी स्त्री. ( आकाशस्य छिद्रस्य जननीव પોષિા) કિલ્લા વગેરેમાં રાખેલાં નાનાં છિદ્રોવાળી ભીંત, ઝરૂખો.
આશિત ન. (બાશસ્ય તમ્) ૧. આકાશનું તળીયું, ૨. ગગનતલ. આાશન. અગાસી, ઝરૂખો. ઞાશીપ પુ. (માશે વિદ્યમાન: ટીપ:) જ્યારે સૂર્ય તુલારાશિમાં હોય ત્યારે સાયંકાળે ઉચ્ચસ્થાનકે કરાતો દીવો.