Abhidhan Rajendra kosha Part 5

SR No.: 016045
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1652
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 60 MB

Page 1349

बुधि
बुछ
भभिधानयजेन्द्रः । नेह प्रतम्यते । सूत्र० १७०१२०(अकिरियावाद' शम्दे माथकारणास्कथमनम्तरं कार्य, येनाऽऽनन्तर्य कार्यकारमप्रथमभागे १२७ पृष्ठेऽप्ययं प्रतिक्षिप्तः)
भावनियम्धनस्वेन कल्प्येतन हितकारणं, नापि तत्तस्य का. बुद्धगर-युद्धकर-पुं०। षट्त्रिंशसमे ऋषभदेवपुरे, कल्प. १
ये, तदभाव एव भायात् । न हि यदभावेऽपि यद्भवति ततस्थ अधि०७क्षण।
कार्यमितरस्कारणमिति,व्यवस्था,अतिप्रसवात्। घिनश्यववस्थं बुद्धजागरिया-बुद्धजागरिका-स्त्री० । व्यपोढाशाननिद्राणां प्र. कारणमिति चेन्न। सामि विनश्यववस्था यदि ततो भिन्ना, त. बोधे, "बुद्धा बुद्ध जागरियं जागति।" बुद्धाः केवलावबोधेन | हि तया तदभिसंबन्धाभावादनुपकाराद् विनश्यवस्थम् इति मे च बुखानां व्यपोढाज्ञाननिद्राणां जागरिका प्रबोधी बुद्ध- कुतो व्यपदेशोऽतिप्रसलादेव? उपकारेवा-सोऽपि यदि ततो जागरिका, तां जाप्रति कुर्वन्ति । भ० १२ श०१ उ०। व्यतिरिक्तोऽतिप्रसनोमवस्थाकारी। अव्यतिरेकेविनश्यवध. बुद्धतत्त-बुद्धतत्व-पुं० । संयते, स्था० ३ ठा०४ उ.। स्यैव तेन कृता स्यात् , तामपि यद्यविनश्यवस्थमेव का. बुद्धपडिमा-बुद्धपत्तिमा-स्त्री० । शाक्यसिंहाऽऽदिबुद्धमूर्ती, रणमुत्पादयोरिक प्रकृतेऽपि विनश्यवस्थाकल्पनेन:,विनश्य. व्य०१ उ.1
दवस्थं वेत्तां कुर्यातम्या तर्हि ततोऽर्थान्तरभूता विनश्यदव. बुद्धपुत्त-बुद्धपुत्र-मुं०। बुद्धानामाचार्याणां पुत्र इव पुत्रो बुद्ध स्था कल्पनीया। तया तदभिसंबन्धाभावः अनुपकागद उपका. पुत्रः । प्राचार्याणां शिष्ये, उत्त०१०।
रेषा तदवस्थाप्रसनोग्नवस्था च । तथा चापरापरविनश्यदध. बुद्धप्पवाय-बुद्धप्रवाद-पुं० । प्राप्तप्रवादे, पं०व०१द्वार। स्थोत्पादनेनोपक्षीणशक्रित्वात्प्रकृतकार्योत्पादनमनपसरं प्रम:
तम् घिनश्यवस्थायास्तत्र समयायासविनश्यवस्थमित्यपि. बुद्धवोहिय-बुद्धबोधित-त्रि० । प्राचार्याऽऽदियोधिते, पा०।
पार्तम्, घिहितोत्तरस्वात् । अथाऽभिन्ना,तर्हि विनश्यदवस्था बुद्धमोहियसिद्ध-बुद्धबोधितसिद्ध-पुं० । बुद्धबोधिता प्राचा
कारणैकसंमयसंगता.एवं च विनश्यवस्थं कारणं कार्य करो. र्याऽऽदिबोधिताः सन्तो ये सिद्धास्ते बुद्धबोधितसिद्धाः। सि. तीति, कोऽर्थः?-स्वोत्पत्तिकाल एव करोतीत्यर्थः। समायातस्त. दभेदे पा । धा। ल । श्रा। नं० । प्रहा। आ० चू० । थाच कार्यकारणयोः सव्येतरगोविषाणववेककालस्यान्न कार्यबुद्धपाणि (ण)-बुद्धमानिन्-पुं० । पण्डितमानिनि, वयमेव | कारणभावः, तथाऽपि तद्भावे सकलकार्यप्रवाहस्यैकक्षणवर्तिप्रतिबद्धा धर्मतत्वमित्येवं मन्यमाने, " तमेव अविश्राणता, स्वम् । अथ न सौगतस्येवाणोरण्वन्तरव्यतिक्रमलक्षणेन क्षणेन अबुद्धा बुद्धमाणिणो । (२५ गाथा) " सूत्र १७० ११५०। क्षणिकत्वं-येनायं दोषः-किंतु पट्समयस्थित्यनन्तरनाशित्वं बुद्धवयण-बुद्धवचन-न०1 अवगततवतीर्यकरगणधरवचने, तत् । ननु कालान्तरस्थायिनि तथा व्यवहारं कुर्वन् सहस्रक्ष. दश. १००।औ० । भगवतामईतां वचने सर्वस्वभाषा
स्थायिन्यपि तत्र तं किं न कुर्यात्? अपिच-पूर्वपूर्वक्षणसत्ता. नुगते वचने, रा० । ( बुद्धवचनातिशया: 'पासेस' शब्दे
त: उत्तरोत्तरक्षणसत्ताया भेदाभ्युपगमे तदेव सौगतप्रसिद्धं प्रथमभागे ३१ पृष्ठे गताः)
क्षणिकत्वमायातम् । अभेदाभ्युपगमे पूर्वक्षणरूत्तायामेवोत्तर
क्षणसत्तीयाः प्रवेशादे कक्षणस्थायित्वमेव, न षट्क्षणस्था. बुद्धसासण-बुद्धशासन-ना बौद्धाऽऽगमे, “सूचमयुक्तिशतोपे
यित्वं बुद्धेः परपक्षे संभवति , भेदेतरपक्षाभ्युपगमे चाs. नं, सूचमबुद्धिकरं परम् । सूक्ष्मार्थदर्शिभिर्ट, श्रोतव्यं बुद्धशा.
नेकान्तसिद्धिः , पटुतणस्थानानन्तरं च निरम्ययविसनम् ॥१॥" स्था०७ ठा०1"गन्ता च नास्ति कश्चिद्,
नाशेन ततः किंचित्कार्य सम्भवतीत्युक्तम् । न चैवं बुगतयः षर बौद्धशासने प्रोक्का: । गम्यत इति च गतिः स्या
द्धिक्षणिकत्ववादिनः क्वचित्कालान्तरावस्थायित्वं सिद्धयछुतिः कथं शोभना बुद्धिः? ॥१॥" सूत्र०१७० १२ १० ।
ति, तद्ग्रहणाभावात् । तथाहि-पूर्वकालबुद्धेस्तदैव विनाशा. प्रा०म० । अनु।
नोत्तरकालेऽस्तित्वमिति न तेन तया सांगत्यं कस्यचित्प्रती. बद्धाइसेस-बद्धातिशेष-पुंज तीर्थकतामतिशये,स०३४ सम।
यते, अतिप्रसङ्गात् । उत्तरबुद्धेश्च पूर्वमसंभवान्न पूर्वकालेन बुद्धि बुद्धि-स्त्री० महत्तवाऽऽख्ये जडानवबोधस्वरूपे,स्याका तत्तगापि प्रतीयते । उभयत्रामन: सद्भावात्सतस्तत्प्रतीति"भेहा मई मणीसा, विनाणं.धी चिई बुद्धी " पाइना.
रित्यपि नोत्तरम् , आकाशसद्भायात्तत्प्रतीतिरित्यस्यापि भा. ३१ गाथा । अध्यवसाये, सूत्र० १७० १२ १० । स्या० ।
चात् । तस्याचेतनत्वानेसि चेत्, स्वयं चेतनत्वे प्रास्मनः स येन मत्यादिपञ्चविधे ज्ञाने, स्या० । उपयोगो ज्ञानमित्येतच्च शा.
स्वभावेन पूर्व रूपं प्रतिपद्यते न तेनोत्तरम्, न हि नीलस्य ग्रहनविशेषः। सूत्र. ११० १२ अ.। तथायिघोहरहिते शब्दा.
णमेच पीतप्रणं, तयोरभेदप्रसङ्गात् । प्रथाम्येन स्वभावेन पूर्व
मयगच्छति,अन्येनोसरमिति मतिस्तथासत्यनेकान्तसिद्धिः। श्रषणमात्र हाने, यवाह-"इन्द्रियार्थाऽऽश्रया बुद्धिः । "
स्वयं चात्मनश्चंतनस्ये किमन्यया पुण्या?, यस्याःपा. ज्ञान तथाविधन गृहीतार्थतवपरिच्छेदः । द्वा० २३ द्वा०।
णिकत्वं साध्यते। अथ स्वयं न चेतन प्रास्मा, अपितु बुद्धः परप्रकाश्यत्वम् । द्वा० ११५०।
बुद्धिसंबन्धात् चेतयत हत्यत्राप्यचेतनस्वभावपरित्यागे बुद्धेः क्षणिकत्यनिराकरणम्
नित्यताऽऽत्मनोऽभ्यधुद्धि कल्पनाविफल्यं च, स्वयमपि ततथारये (क्षणिकत्वे) वा तस्याः ( बुद्धेः ) न ततस्सं
संबन्धात् प्रागपि तथाविधस्वभावाविरोधात् । तत्संबन्धे. स्कारः, तदभावान स्मरणं, तदभावाच्च न प्रत्यभिज्ञा35.
अपि तत्स्वभावापरित्यागे 'शानसंबन्धादात्मा चेतयते' दिपबहार: न हि विनटात्कारणात् कार्यम्, अन्यथा चिरतरविनष्टादपि ततस्तत्प्रसाव, अनन्तरस्य कारणस्वे
इत्यपि विरुद्धमेव । श्रथ तत्समयायिकारणत्वात् चेतय. सर्वमनन्तरं तत्कारणमासज्येत । अथैकार्थसमवायिज्ञान- ते, न स्वयं, चेतनस्वभावोपादानादिति तर्हि येन स्वभामनन्तरं तत्कारणं, नः ज्ञानस्याऽऽत्मनो भेदे समवायस्थ वेन पूर्वशानं प्रति समयायिकारणमात्मा तेनैव यद्युत्तरं प्र. माऽतिप्रोता त्रिपिटकामवायी इत्यसिद्धम् वि. ति, तथा सति पूर्वमेव तस्कार्य ज्ञान सकल मवेदनाविक