Page Text
________________
अभिधानराजेन्द्रः । चति ततस्तन्मतेन तस्य द्वाविंशतिको एकविंशतिबन्धे च प्र- नौ तदेवं द्वे द्वे जदयस्थाने अधिकृत्य द्वयोरपि प्रत्येकं त्रयस्त्रयो त्येकमेकैकस्मिन् सप्तादा उदयस्थाने ब्रिभिदैश्चतुर्विशतिर्नङ्गाः। भङ्गाः। विकलेन्डियासंझिसंश्यपर्याप्तानां प्रत्येकमिमे द्वे द्वे उदअवसयाः । एकस्मिन् पर्याप्त संझिरूपे जीवस्थाने नवो- यस्थाने तद्यथा एकविंशतिः मिंशतिश्च । तत्रैकविंशतिरपर्याप्तदयस्थानानि तानि च मागिव सप्तनेदानि वक्तव्यानि द्वीन्छियाणामिदं तैजसं कार्मणमगुरुबघू स्थिरास्थिरे शुभाशुभे (तिगतिगपन्नरस संतम्मित्ति ) अष्टमु पूर्वोक्तरूपेषु जीवस्थानेषु वर्णादिचतुष्टयनिर्माणं तिर्यग्गतिास्तर्यगानुपूर्वी हीन्द्रियजातिश्रीणि सत्तास्थानानि तद्यथा अष्टाविंशतिः सप्तविसतिः नसनाम बादरनाम पर्याप्तकनाम ऽर्भगमनादेयम यशःकीर्तिरिशितिश्च । पञ्चस्वाप चोक्तरूपेषु जीवस्थानेषु तान्येव ति एषा चैकविंशतिरपान्तगगतौ वर्तमानस्यावसेया । अत्र त्रीणि त्रीणि सत्तास्थानानि एकस्मिन् पर्याप्तसंझिनि पञ्चेन्द्रि- सर्वाग्यपि पदान्यप्रास्तान्येवेति कृत्वा एक एव नङ्गततःशरीरयरूपे जीवस्थान पुनः पञ्चदश सत्तास्थानानि तानि च प्रागि- स्थस्यौदारिकमौदारिकाङ्गोपाङ्गं हुएमसंस्थान सेवार्तसंहननमु. व सप्तदानि वक्तव्यानि । संप्रति संवेध नुच्यते। तत्राएमु जीव- पघातं प्रत्येकमिति प्रकृतिषट् प्रतिप्यते तिर्यगानुपूर्वी चापनीयते स्थानेषु द्वाविंशतिबन्धस्थानं त्रीयुदयस्थानानि तद्यथा अष्टौ ततः पशितिर्नवति। अत्राप्येक एव भङ्ग एवं त्रीन्छियादीनामनव दश च । एकैकस्मिन् उदयस्थाने त्रीणि सभास्थानानि त. प्यतगन्तव्य नवरं द्वीन्द्रियजातिस्थाने त्रीन्छियजातिरित्युश्चारणीद्यथा अष्टाविंशतिः सतविंशतिः पविशतिश्च । सर्वसंख्यया नव यं तदेवमपर्याप्तद्वीन्द्रियादीनां प्रत्यकें द्वे द्वे उदयस्थाने अधिकृत्य सत्तास्थानानि पवमुक्तरूपेषु । जीवस्थानेषु है बन्धस्थान त- द्वौ द्वौ नौ वेदितव्यो केवलमपर्याप्तसंहिनश्चत्वारः यतो द्वौ भङ्गाघथा द्वात्रिंशतिरेकर्षिशतिश्च । तत्र द्वाविंशतिवन्य प्रागुक्तान्ये- पपर्याप्तसंझिनस्तिरश्चः प्राप्यते द्वौ चापर्याप्तसंझिनो मनुष्यस्येघ त्रीयुदयस्थानानि एकैकस्मिश्च उदयस्थान तान्येव पूा- ति प्रत्येकं सप्तानामपर्याप्तानां पञ्च पञ्च सत्तास्थानानि तद्यथा तानि त्रीणि त्रीणि सत्तास्थानानि एक विशतिबन्धे अनि त्री- द्विनवतिः अष्टाशीतिः पाशीतिः अशीति रष्टसप्ततिश्च । एतेषां एयुदयस्थानानि तद्यथा सप्त अष्टौ नत्र । एकैकस्विच उदयस्थाने च स्वरूप प्रागिव इष्टव्यम् “पणचटपणगति सुहमा " इति एकैकं सत्तास्थानमाविंशतिः । पकविंशतिबन्यो हि सासादन- संबध्यते सूक्ष्मस्य पर्याप्तस्य पञ्च बन्धस्थानानि तद्यथा त्रयोजावमुपागतेष प्राप्यते सासादनाश्वावश्यमाथिशतिसत्कर्माण- विशतिः पञ्चविंशतिः पड्विंशतिरेकोनत्रिंशत् त्रिंशत् एतानि च स्तेषां दर्शन त्रिकस्य नियमतो जावात् । ततस्तेषु सत्ता स्थानमा- तिर्यङ्मनुष्यप्रायोम्यान्येव रुष्टव्यानि तत्रैव सूदमपर्याप्तस्योविंशतिः एकविंशतिबन्धे त्रीणि सत्तास्थानानि द्वाविंशतिबन्धे त्पादसंजवात् । एतेषां च स्वरूपं प्रागिध सम्रपञ्च इष्टव्यम् । च नव इति । सर्वसंख्यया पञ्चसु जीवस्थानेषु प्रत्यकं द्वादश द्वा- उदयस्थानानि चत्वारि तद्यथा एकविंशतिश्चतुर्विशतिः पञ्चदश सत्तास्थानानि भवन्ति एकस्मिन् संझिपर्याप्त पुनर्जीवस्थान विशतिः पशितिः । तत्रैकविंशतिरिय तैजसं कामणमगुरुक्षघू संवेधः प्रागुक्त एव सप्रपञ्चो जटव्यः । कर्म०६क० । स्थिरास्थिरे शुभाशुने वर्णादिचतुष्टयंनिर्माणं तिर्यम्गतिस्तिसंप्रति नामकर्मजीवस्थानेषु चिन्तयवाह ॥
यंगानुपूर्वी एकेन्द्रियजातिः स्थावरनाम सदमनाम पर्याप्तकनापणदुगपणगं पणचन-पशगं पणगा हयंति तिन्नेव । म दुर्भगमनादेयमयशःकीर्तिरिति । एषा चैकविंशतिः सूदमपाणछप्पणगं बच्छ-प्पणगं अहदसगं ति ॥ ११ ॥
पर्याप्तस्यापान्तराक्षगतौ वर्तमानस्य बदितव्या । अत्रैको
जङ्गः प्रतिपकपदविकल्पस्यैकस्याप्यभावात् । अस्यामेवैकसत्तेव अपजता, सामी सुहमा य बायरा चेव ।
विशती औदारिकशरीरं हुएमसंस्थानमुपघातं प्रत्येकसाधारविगलिंदिया उतिनिन,तह य असनीय सत्रीय।४।। णयोरकतरमिति प्रकृतिचतुष्टयं प्रक्तिप्यते पञ्चविंशतिः तिर्यगानुअनयोर्गाथयोः पदानां यथाक्रम संपन्धस्तद्यथा “ पणदुगप- पूर्वी चापनीयते ततश्चतुर्विंशतिर्भवति । सा च शरीरस्थस्य जगति सामी सत्तेव अपज्जत्ता" बन्धोदयसत्ताप्रकृतिस्थाना- प्राप्यते तत्र प्रत्येकसाधारणाभ्यां द्वौ नङ्गौ ततः शरीरपर्याप्या मां यथाक्रम पञ्चकं द्विकं पञ्चकं च प्रतिस्वामिनः सवापो- पर्याप्तस्य पराघाते क्किप्ते पञ्चविंशतिः अत्रापि तावेव द्वौ नङ्गो ताः । श्यमत्र भावना सप्तानामपर्याप्तानां पञ्च पञ्च बन्धस्थानानि ततः प्राणापानपर्याप्त्या पर्याप्तस्याच्यासे किसे पविशतिरत्रापि द्वे द्वे उदयस्याने पञ्च पञ्च सत्तास्थानानि रात्र बन्धस्थानान्य- तावेव द्वौ भङ्गौ सर्वसंख्यया सूक्ष्मपर्याप्तस्य चत्वार्युदयस्थानामूनि त्रयोविंशतिः पञ्चविंशतिः पढिशतिरेकोनत्रिंशत् त्रिंशत् न्यधिकृत्य भङ्गाः सप्त पञ्च सत्तास्थानानि तद्यथा द्विनवतिः अ. अपर्याप्ता दि सप्तापि तिर्यग्मनुष्यप्रायोग्यमेव बध्नन्ति न देवन- टाशीतिः षमशीतिः अशीतिःअएसप्ततिश्च । केवलं पञ्चविंशत्यु. रकप्रायोग्यं ततो ययोक्तान्येवेह बन्धस्थानानि प्राप्यन्ते न न्यूना- दये घमिंशत्युदये च प्रत्येकं यः साधारणपदेन सह नङ्गस्तत्राटधिकानि च । तिर्यग्मनुष्यप्रायोग्यानि प्रागिव सप्रपञ्चं वक्तव्या- सप्ततिवर्जानिचत्वारिसत्तास्थानानि वक्तव्यानि। शरीरपर्याप्या नि उदयस्थाने पुनरपर्याप्तसूक्ष्मवादरैकेन्द्रिययोरिमे एकविंश- हि पर्याप्तस्तेजोवायुवर्जः सर्वोऽपि मनुष्यगतिमनुष्यानुपूव्या नितिश्चतुर्विंशतिश्च । तत्रापर्याप्तयादरस्यैकविंशतिरियं तिर्य- यमात् बध्नाति पञ्चविंशतिपमिंशत्युदयौ च शरीरपर्याप्या प. गगतिस्तिर्यगानुपूर्वी तैजसकार्मणागुलधुवर्णादिचतुष्टयमेके- र्याप्तस्य नवतः ततः साधारणस्य सूक्ष्मपर्याप्तस्य पञ्चविंशत्युछियजातिः स्थावरनाम बादरनाप्त अपर्याप्नकनाम स्थिरा- | | दये शित्युदये चाटसप्ततिर्न प्राप्यते प्रत्येकपदे पुनस्तेजोवायुस्थिरे शुजारने दुर्भगमनादेयमयशःका निर्माणमिति- | कायिकावप्यन्तर्भवत ति तदपकया तत्राष्ट्रसप्ततिःज्यते । तएषा चैकविंशतिरपान्तराजगतौ वर्तमानस्य प्राप्यते यत्र च देवं साधारणपदानुगौ पञ्चविंशतिसत्को द्वौ नगी चतुःसत्तास्थाएक एव भङ्गः उनयोगप तस्यामेकविंशतो औदारिकशरीरं | नकी शेषास्तु पञ्च भङ्गाः पञ्च सत्तास्थानकाः " पणगाहिहुएमसंस्थानमुपघातनाम प्रत्येकसाधारणयोरेकतरमिति प्रक- चंति तिन्नेव" अत्र बादरा इति संवध्यते पर्याप्तबादरैकेन्द्रियस्य तिचतुष्टयेऽपि प्रदिप्ते तिर्यगानुयो चापनीतायां चतुर्विशतिः । | पश्व वन्धस्थानानि तद्यथा त्रयोविंशतिः पञ्चविंशतिः पशितिरकोअत्र प्रत्येकसाधारणाच्या सूक्ष्मापर्याप्तस्य च प्रत्येक द्वौ द्वौ । नत्रिंशत् त्रिंशत् पतानि तिर्यग्मनुष्यप्रायोग्यानि तानि च प्रागिव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016043 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1386 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 51 MB |