Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 777

(६०८) अपुणबंधय अभिधानराजेन्द्रः।
अपणबंधय संकेशाऽयोगतो भूयः पुनरपि, तीवसंक्लेशाध्योगेन कल्याणा-] प्रतिष्ठितम् । किमुक्त जयति ?-स्वबुद्धि कल्पनाशिक्षियनिर्मितम् । तया च उत्तरोत्तरभववैराग्यादिकल्याणनिमित्तभावेन था। स्वचुरिकल्पना स्वच्छन्दमतिविकल्परूपा, सैव शिल्पी वैज्ञानिपद्यस्माद् वर्तते या सा तस्मात्तास्तिकी वास्तवरूपा, प्रकृतिः
कस्तेन निर्मितं घटितम ; न तु न पुनस्तत्वतः परमार्थतस्तस्वभावलकणा धर्माऽई जीवस्य शेयाः तदन्या तु तस्या भ.
द्भोगसुखं धर्मानुष्ठानं चेति। न्या पुनः प्रकृतिरूपचारत उपचारतरूपा ताश्विकप्रकृति
तद्भावनाऽर्थमाहविसवणत्वात्तस्याः।
जोगाङ्गशक्तिवैकल्यं, दरिद्रायौवनस्थयोः । एनां चाश्रित्य शास्त्रषु, व्यवहारः प्रवर्तते ।
मुरूपरागाश च, कुरूपस्य स्वयोषिति ।। १५० ॥ ततश्चाधिकृतं वस्त्र, नान्ययेति स्थितं बदः॥ १५ ॥ यह नोगाङ्गानि रूपादीनि । यदाद वात्स्यायन:-"रुपयांवपना चैनामेव तात्विकी प्रकृति चाश्रित्यापेक्ष्य, शास्त्रेषु यो
चक्कण्यसौनाम्यमाधुर्यैश्वर्याणि भोगसाधनम्" इति। तत्रापिम्प. गप्रतिबकेषु,व्यवहारः पूर्वसवादिः,प्रवर्तते प्रज्ञापनीयतामेति ।
आयोवित्ताव्यत्वानि प्रधानानीति। एतदेव त्रितयमपेक्ष्याऽऽहततश्च तस्मादेव हेतोरधिकृतं पूर्वसेवालवणं वस्तु तात्त्विक,
'भोगाशक्तिवैकल्यं ' भोगाङ्गानां रूपादीनां, शक्तभोगासेबनान्यथा पुनर्बन्धकं व्यतिरिच्यत स्थितं प्रतिष्ठितं, हि स्फु-|
नलकणाया वैकल्यमजावः, दरिझायौवनस्थयोईरिस्य भोगाटम, प्रद पतत्।
विरहोऽयौवनस्थस्य त्वशक्तिरिति । सुरूपरागाशके च सुको
नोक्तुमारग्धे स्त्रीगते सुन्दरे संस्थाने रागोऽभिभ्यतातिरेका, तथा
आशङ्का च स्त्रीगतानुरागसंदेहरूपा तस्मिन् , ततः सुरूपरागचाशान्तोदात्तत्वमत्रव, शुखानुष्टानसाधनम् ।
शङ्का च सुरूपरागाश), पुनः कुरूपस्य तु पुंसः स्वयोषिति मुक्ष्मजावोहसंयुक्तं, तत्त्वसंवेदनानुगम् ।। १८६ ॥
स्वस्त्रियामिति ।
ततश्वशाम्तस्तथाविधेन्द्रियकषायविकारविकलः, उदात्त सोश
अनिमानसुखाभावे, तथा निष्टान्तरात्मनः । तराचाचरणस्थितिबद्धचित्तः । ततः शान्तश्चासाबुदात्तश्च शान्तोदाना, तस्य नावस्तश्चम । अत्रैव प्रोक्तप्रकृती सत्यां, जा- अपायशक्तियोगाच्च, नहीत्थं भोगिनः सुखम् ॥११॥ यते शुद्धाऽनुष्ठानसाधनं निरवद्याचरणकारणमा तथा-सूक्ष्म.
अभिमानसुखानावे अहं सुखीत्येवं चित्तप्रतिपत्तिरूपलक्षणभावोहसंयुक्तं बन्धमोकादिनिपुणभाषपर्यालोचनयुतम । प्रत
स्यानिमानसुखस्याभावे सति, तथेति विशेषणसमुचये । क्लिष्टापव तत्वसंबेदनानुगं तत्त्वसंवेदनसंकितकानविशेषसमन्वितम्।
म्तरात्मनोऽपूर्वमाणेच्चत्वेन साबाधचित्तस्यापायशक्ति.योगाचाततः
पायस्य निर्वाहशरीरव्यवच्छेदरूपस्य दरिलायौवनस्थयोः कुरूशान्तोदात्तः प्रकृत्येह, शुजनावाश्रयो मतः । पस्य वा रुचिमतस्वीकृतोचाटनादेर्या शक्तियोग्यता,तस्या योधन्यो जोममुखस्येव, विनाट्यो रूपवान् युवा ।।१०।।
गात्संबन्धात, चः समुच्चये। किम?, इत्याह-नहि नैवेत्थमनाव्य
स्वादिविशिष्टस्य भोगिनः सुखं नोगज यद्विचरणैर्मुग्यत इति । शान्तोदात्त उक्तरूपः, प्रत्या स्वभावेनेड जने, शुभभावाश्रयः
यथा च तद्भोगसुखमनुष्ठानं च ष्टान्तवार्शन्तिकभावेन परिशुरुचित्तपरिणामस्थानं, मतो जन्तुः । अत्र स्पान्तमाह
स्यातां तथाऽऽहधन्यः सौनाग्यादेयतादिना धनाहों भोगसुखस्येव शब्दरूपरस. অন্যান্য যথাসম্ভ, ঘিাঘা বিমাবন্ধ,
अतोऽन्यस्य तु धन्यादे-रिदमत्यन्तमुत्तमम् । रूपवान् शुभशरीरसंस्थानः, युषा तरुणः पुमान् ।
यथा तथैव शान्तादेः, शुष्टानुष्ठानमित्यपि ॥ १३॥ एतदेव न्यतिरेकत पाह
अतः प्रागुक्ताद्भोगिनः सकाशात् , अन्यस्य तु भन्यप्रकार
भाजः, पुनः धन्यावरुक्तरूपस्य भोगिन इदं भोगसुखमत्यन्तअनीशम्य च यया, न भोगमुखमुत्तमम् ।
मुत्तम,शेषनोगसुखातिशायि यथा स्यात्तथैव, शान्तादेशान्तो. अशान्नादस्तया शुकं, नानुष्ठानं कदाचन ॥ १०॥ दात्तप्रकृतेरनुष्ठानं प्रस्तुमित्यपाद्मपि शेयम् । भनीहशस्य व धन्यादिविशेषणविक लस्य पुनर्यथा न जोमसु.
एवं सति यत्स्यात्तवाहवं शब्दादिविषयानुभवन्नकणम,उत्तम प्रकृष्ठम, अशान्तादेरशा- क्रोधायबाधितः शान्तः, उदात्तस्तु महाशयः। स्तम्यानुदात्तम्य च । तथा नोगसुखवत, अरनिर्वाणावमध्यवी. जकल्प नानुष्टानं देवपूजनादि, कदाचन कचिन पिकाले ।
शुभानुवन्धिपुण्याच, विशिष्टमातिसंगतः ।। १६३ ॥
क्रोधाद्यबाधितः शान्तः, उदात्तस्तु उदात्तः, पुनमहाशयो तहिं कि स्यात?,इत्याशङ्कयाह
गाम्भीर्यादिगुणोपेतत्वेन महानेताः, शुभानुबन्धिपुण्याचपुमिथ्याविकल्परूपं तु, दयोद्वयमपि स्थितम् ।
एयानुबन्धिनः पुण्यात्सकाशात्पुनर्विशिष्टमतिसंगतो मार्गाम्बफिकल्पनाशिल्पि-निर्पितं न तु नच्चनः || १ए।
नुसारिणौढप्रशानुगतः मन ।
फिमित्याहमिश्याधिकलारूपं तु मम्मचिकादिप मुग्धमृगादीनां जलादिप्रतिभामाकारं, पुनर्वयोगवि ऋणयाभाँगिधार्मिकयोदय
मदनध्यमतः प्रायो, नववीजादिगोचरम् । मपि भोमहम्मानुशानरूपं, किं पुनरेवेकमित्यपिशब्दार्थः । स्थितं | कान्नाऽऽदिगनगेयाऽऽदि, तथा भोमीव सुन्दग्म् ।।१।४।।