SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 301
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ लिक्षा] ६६८, जैन-लक्षणावली [लोनता प्राप्त कर पाता है उसे लाभान्तराय कहा जाता लिंग भी है। लिङ्गगम्य-लिंगगम्यं परार्थानुमानवचनप्रतिपालिक्षा-१. ताः (केशाग्रकोट्यः) अष्टौ संहताः । द्यम् । (युक्त्यनु. टी. २२) । एका लिक्षा भवति | (त. वा. ३, ३८, ७)। जो पदार्थ प्रत्यक्षज्ञान का विषय नहीं रहता वह -)रष्टाभिर्भवेल्लिक्षाXXXI(ह. लिंगगम्य होता है। उसका प्रतिपादन परार्थानुमानपु. ७-४०)। ३. xxx अहिं चिहरग्गहिं। वचन के द्वारा किया जाता है। लिक्ख भणिय xxx। (म. पु. पुष्प. २-७, लिङ्गभिन्न-लिङ्गभिन्नं यत्र लिङ्गव्यत्ययः, यथा पृ. २४ ) । ४. अष्टभिश्चिकुराः पिण्डितैरेका इयं स्त्रीति वक्तव्ये अयं स्त्रीत्याह । (प्राव. नि. लिक्षा । (त. वृत्ति श्रुत. ३-३८)। मलय. वृ. ८८२)। १ समुदित रूप में प्राठ बालानों की एक लिक्षा जहां लिंग को विपरीतता होती है उसे लिंगभिन्न हुआ करती है। कहा जाता है। जैसे स्त्री के कथन में 'अयं स्त्री' लिङ्ग-१. वेदोदयापादितोऽभिलाषविशेषो लिङ्ग- ऐसा कहना । यहां 'मयं' इस पुल्लिग का प्रयोग न म् । (त. वा. २, ६, ३) । २. स्त्यान-प्रसव-तदु- करके उसके स्थान में 'इयम' स्त्रीलिंग का प्रयोग भयाभावसामान्यलक्षणं लिङ्गम् । (लघीय. स्वो. वि. करना चाहिए था। ७२) । ३. लिङ्गचते साधुरनेनेति लिङ्गं रजोहर- लिप्तदोष-१. गेरुय हरिदालेण व सेडीय मणो. णादिधरणलक्षणम् । (आव. नि. हरि. व. ११३१)। सिलामपिछेण । स-पवालोदणलेवेण व देयं कर. ४. अण्णहाणुववत्तिलक्खणं लिंगं । (धव. पु. १३, भायणे लित्तं ॥ (मूला. ६-५५) । २. तथा लिप्तोपृ. २४५); इदमन्तरेण इदमनुपपन्न मितीदमेव लक्ष- प्रासुकवर्णादिसंसक्तस्तेन भाजनादिना दीयमानणं लिंगस्य । (धव. पु. १३, पृ. २४६)। ५. लिंगं माहारादिकं यदि गृह्णाति तदा तस्य लिप्तनामाशनच लीनं सूक्ष्म स्वकारणं गमयति लयं गच्छति इति दोषः । (मूला. वृ. ६-४३) । ३. लिप्तमप्रासुकै। (न्यायक. ७. प. ३५३): लिगं हि साध्येन स्तोय-मत्तिका-तालकादिभिः। लिप्तर्वी-कराचर्यद दीयमानाशनादिकम् ॥ (प्राचा. सा. ८-५३) । स्य लिंगत्वीपपत्तेः। (न्यायकु. ११, पृ. ४२७)। ४. वसादिना संसृष्टेन हस्तेन पात्रेण वा ददतोऽ६. लिङ्गं चिह्नम् । (अन. घ. स्वो. टी. ७-१८)। नादि लिप्तम् । (योगशा. स्वो. व. १-३८) । ५. १ वेद के उदय से स्त्री या पुरुष के साथ रमण की यद गरिकादिनाऽऽमेन शाकेन सलिलेन वा । प्राण जो इच्छा होती है उसे लिंग कहते हैं। २ स्त्यान पाणिना देयं तल्लिप्तं भाजनेन वा ॥ (अन. ध. (गर्भ धारण), प्रसव (सन्तानोत्पादन) और उन ५-३५)। ६. लिप्तदंर्वीकराद्यर्दीयमानमशनादिकं दोनों से रहित जो जीव की अवस्था होती है उसे लिप्तं तथाऽप्रासुकजलमृत्तिकोल्मकादिभिलिप्तर्यद्दीसामान्य से लिंग कहा जाता है । अर्थात् जिस लिंग यते तल्लिप्तम् । (भावप्रा. टी. ६६)। के पाश्रय से गर्भ धारण किया जा सकता है उसे १ गेरु, हरिताल (एक पीले रंग की धात), सेडिका स्त्रीलिंग कहा जाता है। इसी प्रकार जिस लिंग के (सफेद रंग की मिट्टी-छुई) मनःशिला, प्रामपिष्ट प्राश्रय से प्राणी सन्तान के उत्पन्न करने में समर्थ अथवा अप्रासुक जल प्रादि से लिप्त हाथों से साध होता है उसे पुल्लिग और जिसके प्राश्रय से प्राणी को प्राहार देने पर वह लिप्त दोष से दूषित होता न गर्भ धारण कर सकता है और न सन्तान को है। ४ वसा आदि से सम्बद्ध हाथ अथवा वर्तन से भी उत्पन्न कर सकता है उसे नपंसकलिंग कहा अन्न प्रादि के देने पर लिप्तदोष होता है । जाता है। साधु के रजोहरण प्रादि रूप चिह्न को लीनता-तया लीनता विविक्तशय्यासनता । सा लिग कहते हैं। ५ साध्य के साथ जो साधन का चैकान्तेनावाधेऽसंसक्ते स्त्री-पशु-पण्डकविजिते शूअविनाभाव सम्बन्ध रहता है उसका नाम लिंग न्यागार-देवकुल-सभा - पर्वत-गुहादीनामन्यतमस्मिन् है। यह लोन (परोक्ष) अर्थ का ज्ञापक होता है। स्थानेऽवस्थानं, मनोवाक्कायकषायेन्द्रियसंवृतता च । ६ भक्तप्रत्याख्यान मरण के प्रर्हादि चिह्नों में एक (योगशा. स्वो. विव. ४-८९)। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.016023
Book TitleJain Lakshanavali Part 3
Original Sutra AuthorN/A
AuthorBalchandra Shastri
PublisherVeer Seva Mandir Trust
Publication Year1979
Total Pages554
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary & Dictionary
File Size16 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy