________________
S
- શતાવધાની પંડિત
શ્રી ધીરજલાલ શાહ લ, પં. લાલચંદ્ર ભગવાન ગાંધી
સંસ્કૃત, પ્રાકૃત તથા ઇતિહાસના અનન્ય અભ્યાસી તથા રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર પામેલા પંડિતશ્રીના મનમાં શ્રી ધીરજલાલભાઈના પરિચયે જે ચિત્ર અંકિત કર્યું છે, તે અહીં - આકાર પામે છે.
SEARS
શતાવધાની પં. શ્રી ધીરજભાઈનું નામ તે જૈન સમાજમાં લાંબા વખતથી પ્રસિદ્ધ છે. વર્ષો પહેલાં મને તેમને પરિચય થયેલ. ખાસ કરીને વિ. સં. ૨૦૦૬માં -આજથી ૨૫ વર્ષો પહેલાં, વડોદરામાં સ્વ. નાગકુમાર મકાતીને ત્યાં થઈ, તેઓ અચાનક મારે ત્યાં આવ્યા. તે વખતે તેઓ સુપ્રસિદ્ધ સાહિત્યપ્રેમી, ઉત્સાહી શ્રીમાન શેઠ અમૃતલાલભાઈ કાલિદાસ દેશીના નવા જૈનસાહિત્ય વિકાસ મંડળના મંત્રી તરીકે જોડાયા હતા. પ્રતિક્રમણ સૂત્ર પ્રબોધટીકાની ચેજના ઘડી રહ્યા હતા. મને એ શુભ કાર્યમાં સહાયક થવા પ્રેરણા કરી, મેં એમાં યથાશક્તિ સહાયક થવા સંમતિ આપી, ત્યારથી અમારો પરિચય-સમાગમ-સંસર્ગ વધતે રહ્યો એમ કહી શકાય. * ધીરજભાઈની દીર્ધદષ્ટિભરી પ્રતિભા-પ્રજ્ઞાશક્તિને ઉંચો ખ્યાલ બંધાયે. તેમની માન્યતા હતી કે, તેવું જ કાર્ય હાથમાં લેવું, જે પાર ઉતારી શકાય, તથા તેવા જ શુભ કાર્યને પ્રારંભ કરે છે, જે યશસ્વી રીતે સમયસર પૂર્ણ કરી શકાય. એવા ઉચિત કાર્ય માટે દેશાટન કરવું પડે, વિશિષ્ટ વિવિધ બુદ્ધિશાલી પંડિતની સાથે મિત્રતા કરવી પડે, અનેક શાસ્ત્રોનું અવગાહન કરવું પડે, એના અર્થોનું અવેલેકન કરવું પડે, તે તે અભીષ્ટ છે, કાર્યસાધક હોઈ તે કરવા યોગ્ય છે. તેને માટે શેડો વિલંબ થાય, તે તે સહ્ય ગણી શકાય એથી વિશિષ્ટ કાર્ય-સિદ્ધિ થાય.
- ધીરજભાઈમાં કર્તવ્ય–દક્ષતા છે. કેની સહાયથી આ કાર્ય સાધી શકાશે? કર્યો મનુષ્યમાં કેવી કેવી ગ્યતા-શક્તિ રહેલી છે, તેની પારખશક્તિ છે. સામી વ્યક્તિને કઈ રીતે અનુકૂલ કરી શકાય? એની યુક્તિ-પ્રયુક્તિ અથવા સમજણશક્તિ છે–સમજાવવાની કળા છે, ગુણાનુરાગિતા છે, સજજનતા સાથે કૃતજ્ઞતા છે. એમની સ્મરણશક્તિ અદ્ભુત છે, સ્વાર્થ સાથે પરમાર્થ સાવધાની વિશિષ્ટ કળા છે, વિરલ માનમાં એ હોઈ શકે.
સાહિત્ય દ્વારા પરોપકાર અથવા સમાજ-સેવા કઈ રીતે કરી શકાય? સમાજને વર્તમાનમાં શેની જરૂર છે? લકે અધ્યાત્મપ્રેમી બને, ધાર્મિક શિક્ષણના પ્રેમી બને
