________________
૧૦૦
જીવન-દર્શન કુરકુરિયા કયારે મેટા થાય તેની અમે રાહ જોઈ રહેતા. તે જરા હાલતા ચાલતા થાય કે તેની સાથે રમવા મંડી પડતા. તેની અમારા છોકરાઓ વચ્ચે વહેંચણી પણ થતી અને તેમાં તકરાર પડતી તે મારામારી પણ જામતી. ઘણી વાર તો જમતી વખતે પણ હું કુરકુરિયાને પાસે બેસાડત.
બીલાડીનાં બચ્ચાં પણ ખૂબ રમતિયાળ કલાક સુધી રમ્યા જ કરે. શરીરે ખૂબ સુવાળા એટલે પકડવામાં મજા આવે. પણ સાચવવાનું એટલું કે તે પોતાનાં તીક્ષણ નહેર મારી ન દે!
પશુઓ મારા પ્રારંભિક ચિત્રમાં ઠીક ઠીક ઉતરેલા પણ કાવ્યોમાં કવચિત કવચિત. પરંતુ મેં જ્યારે અવધાન-શતાધાનના પ્રાગે કરવા માંડ્યાં, ત્યારે તેમણે મને ખૂબ જ મદદ કરેલી. તેમાં પ્રથમ સ્થૂલ વસ્તુઓને માનસચક્ષુ સમક્ષ લાવવાની હોય છે, તેમાં આ પશુઓ ઝપાટાબંધ ગોઠવાઈ જતાં અને તેમનાં પર જે જે વસ્તુઓની ધારણા કરી હોય તે આબાદ સચવાઈ રહેતી. મારા મનમાં સે ખાનાનો જે નકશે છે, તેમાં અનેક સ્થળે પશુ-પક્ષીઓ બેઠેલાં છે. ઉપરાંત ગંજીપોનાં બાવને બાવન પાનાં યાદ રાખવાની મેં એક સ્વતંત્ર રીત શોધી છે, તેમાં પણ મુખ્યત્વે પશુ અને પક્ષીને જ • ઉપયોગ કરે છે, તે આ પ્રમાણે
(રાગ–સવૈયા એકત્રીશા) કાળીનાં પાનાં માટે
ગાય ભેંસને ઘડીક ગધેડી, હાથણ, ઊંટને ભસતે શ્વાન, બકરીટ અજગર સિંહ૧° સમોવડ, કહોને પશુમાં કોનું સ્થાન કાળીને છે શૂદ્ર રાજવી, રાણે પણ કાળી રખડેલ,
નકર મળિયા હય હરામી, કઈ વિધ ચાલે આ બેલ? ૧. ફલીનાં પાનાં માટે–
બળદ બરાડે પાડો દેડે, ઘડો ખચ્ચર* હણહણ થાય; હાથી જિરાફને જંબૂક ઘેટું, સા ૯ વાઘને • કરડી ખાય; ફૂલીને છે રાજા બળિ, શેઠાણી રૂપગુણભંડાર,
લાલી સીડી પહેરી હુકમ કરતી કણબીને સંસાર. ૨ લાલનાં પાનાં માટે
કાળી દીવડી હેલ શુકને, ચકલી હેલાં મરઘી બેન, બતક’ બતાવે બહુ બહુ વાતે, સમળી ગધબીડેલાં નેન; રજપૂત રાજા રજપૂત રાણી, પહેરે કપડાં લાલ લાલ, નેકર ડગલા લાલ ધરીને, ચાલંતા શું જમણ ચાલ? ૩,
