________________
બેટા, બોલ તો - મમ્મી
સખી બની ગઈ છે, એકમાત્ર નિકટનું પરિવારજન. વરસો પહેલાં લક્ષ્મીને એના વરે ઘરમાંથી કાઢી મૂકી હતી. ત્યારથી એ સુનંદાની સાથે જ રહે છે. સુનંદાને થયું ? એણે પોતે જે કર્યું છે અને લોકો નિઃસ્વાર્થ સમાજસેવા કહે છે, પરંતુ એની સાથે રહીને લક્ષ્મીએ જે કર્યું છે એની તો કોઈને ખબર પડવાની નથી. આશ્રમમાં ત્યક્તા સ્ત્રીઓ માટે જગ્યા ઊભી કરવાનો વિચાર લક્ષ્મીએ જ આપ્યો હતો. ‘લક્ષ્મી..” હાં, બેન ?'
અત્યાર સુધી લોકોને મોટુ વિશે કશી જ ખબર નથી..” સુનંદાએ કહ્યું, “મને લાગે છે કે મારે આજે અહીં આવેલા લોકોને મોટુ વિશે કહેવું જોઈએ. તેં જ કહ્યું હતું ને કે મોટુ જીવતો હોત તો આજે પચીસ વરસનો થયો હોત.'
હા, બેન.” “તો આજે પચીસ વરસના મોર્ને બીજા લોકો પણ ઓળખે એ જરૂરી બની ગયું છે. આપણે ક્યાં સુધી એને છુપાવી રાખશું? આપણા કામ માટે લોકો બધો યશ મને આપે છે. એમને જાણ થવી જોઈએ કે યશનો સાચો અધિકારી તો...' - લક્ષ્મીએ હકારમાં માથું હલાવ્યું.
તું શું કહે છે ?” સુનંદાએ પૂછ્યું. બેન, તમે જે કરો તે બધું બરાબર જ હોય...” એ જવા માટે ઊભી થઈ, “થોડું ખાઈ લો.” લક્ષ્મી ગઈ પછી સુનંદાએ કબાટ ઉઘાડ્યો. એમાંથી મોટી ફ્રેમ કાઢી. એ ફ્રેમમાં મોટુનો ફોટો હતો. વાંકડિયા વાળ, નિર્દોષ અને મીઠું સ્મિત - માત્ર એની આંખો ખાલી જેવી લાગતી હતી, જાણે એને કશું જ સમજાતું ન હોય.
સુનંદાએ ફોટાના કાચ પર હાથ ફેરવ્યો. થોડી ક્ષણો પછી એણે ફોટામાં દેખાતા મોટુને કહ્યું, બેટા, બોલ તો – મમ્મી !”
મોટુ તો કંઈ બોલ્યો નહીં, પણ સુનંદાને લાગ્યું, બહાર ઊભેલાં હજારો મંદબુદ્ધિ બાળકો માટે - મોટેથી બોલી રહ્યાં છે, “મમ્મી... મમ્મી!!
