________________
પાલમાં પ્રાગટ્ય, ઉનામાં અસ્ત
પોષણ કરે છે. જેના સમભાવરૂપ સામાયિકમાં નિરંતર સ્થિરતા ધારણ કરેલી છે. જેઓ સદા ધર્મનો ઉપદેશ કરી સૌનું કલ્યાણ કરે તે ગુરુ. આવા અમાપ ઊંડાણવાળા જ્ઞાન દ્વારા સૂરિજીએ સમ્રાટના ચિત્તતંત્રને ચેતનવંતું બનાવી દીધું.
105
આમ, સૂરિજી અને સમ્રાટ વચ્ચે વાર્તાલાપનો સતત દોર સંધાયો. એમાં જ્યોતિષ, ગ્રહો, જ્ઞાનગ્રંથ વગેરે અનેકવિધ વિષયો વિસ્તારથી વર્ણવાયા. સૂરિજીના સત્ વચન અને સત્ વહેવારનો વિરાટ મેરુ રચાતો રહ્યો. સમ્રાટ સૂરિજીની ઇચ્છાઓને આજ્ઞા સમજી પાળતા રહ્યા. સૂરિજીએ કહ્યું, ‘પાંજરામાંથી પક્ષીઓને મુક્તિ મળે તો જન્મારાનો ફેરો ટળે.' પિંજરે પુરાયેલાં પક્ષીઓ મુક્ત થયાં. અનંત આભાની છાયામાં એની પાંખો વીંઝાતી જોઈ સૂરિજીની આંખમાં અમીભાવ છલકાયા.
જીવોને અભયદાનની અપેક્ષા રાખી. ડાબર તળાવના તીરે માછલાંના મોતનો પૈગામ લઈને પળે પળે પથરાતી જાળ સંકેલાણી. આમ, અનંત જીવોનું કલ્યાણ ઇચ્છતા હીરવિજયસૂરિજીએ ફતેહપુર સિક્રી જેવાં અન્ય સ્થળોએ વિહાર કરીને પુનઃ ગુજરાત તરફ પ્રયાણ કર્યું. તે પહેલાં સમ્રાટ અકબરે કેટલાંક ફરમાનો બહાર પાડીને તેમના પ્રત્યે ઊંડા આદરની લાગણી જાહેર કરી હતી અને સૂરિજીની માંગણી મંજૂર કરી હતી.
સૂરિજી પાટણ પધાર્યા. ત્યાંથી પાલીતાણા યાત્રા આરંભી. સંઘ અમદાવાદ પહોંચ્યો. અમદાવાદથી શત્રુંજય સૌ પહોંચ્યા. યાત્રા કરી સૌ વિખરાયા. હીરવિજયસૂરિજી ચૌટા અને દેલવાડાના માર્ગે દીવ ગયા. દીવથી તેઓએ ઉનામાં નિવાસ કર્યો. ત્યાં સ્થિરતા કરી અને સંવત ૧૬૫૨ ને ભાદરવા સુદ ચોથ, ઈ. સ. ૧૫૯૫ના સપ્ટેમ્બર માસની ચોથી તારીખે કાળધર્મ પામ્યા.
