________________
( ૧૮ )
અતિમ સાધને
w
wwwwww૮૮૮૮-~wwwww
પાંચ વર્ષ તે રાજપ્રમુખનું એક પકે રાજ્ય ચાલતું. તેની સામે કઈ વિરોધ ન કરે, કેઈ ચૂં કે ચાં ન કરે, તેની આજ્ઞાનું સૌ કઈ પાલન કરે એવો ધારે હતે.”
“પણ એ પાંચ વર્ષ પૂરાં થયા પછી તેને દરિયા કાંઠે લઈ જઈ એક નાના વહાણમાં બેસાડી દેતા, ત્યાંથી થોડાક માઈલ દૂર એક બીજો બેટ હતા, ત્યાં તેમને લઈ જતા અને ત્યાં તેમને એકલા છેઠીને એ વહાણ પાછું ફરતું.'
પેલા બેટ પર વસ્તી ન હતી. ગીચ જંગલ અને વિકરાળ વનપશુએ એ ટાપુમાં વસતાં અને ભૂલેચૂકે એ ટાપુ પર જનારનાં સમયે વર્ષ ત્યાં પૂરાં થતાં, જહાલી પ્રાણીઓ જે કેઈ જાય તેને શિકાર કરતાં,
એટલે પાંચ વર્ષ રાજ્યસત્તા ભોગવ્યા પછી, વિલાસ અને મેજશેખ માણ્યા પછી છેવટે રાજ્ય પ્રમુખને ત્યાં જવું પડતું, અને ત્યાં જંગલી જાનવરના હાથે મોતને શરણે બૂરી રીતે ઊતરવું પડતું. આ રીતે પાંચ વર્ષના પ્રમુખ પદ પછી ભૂરે મોતે મરવાનું છે એમ જાણનારા એક પછી એક, દર પાંચ વર્ષે આવનારા રાજ પ્રમુખે પાંચ વર્ષ દરમિયાન બને એટલા માજશેખ માણી લેતા, જિદગીની મજામાં ચકચૂર બની જતા.”
એક વાર એ જ રીતે પાંચ વર્ષ પૂરાં કરીને પેલા ટાપુ પર જવાને એક રાજપ્રમુખને વારે આવ્યું. તેને વિદાય આપવા મેટી માનવમેદની બંદર પર જમા થઈ હતી. તે બધાની આંખમાં આંસુ હતાં, પણ પેલા રાજપ્રમુખના ચહેરા પર આનંદ અને હાસ્યની છોળે ઊડતી હતી. ખૂબ જ આનંદપૂર્વક સૌને પ્રણામ કરીને તે રાજ
