________________
આકૃતિ ઉપર એકાગ્રતા
૩૪૭
થાય છે અપાત મનપ પરિણમેલ આત્મા મનથી છુટા પડી પનાપા (સરપ) સ્વરૂપે રહે છે.
આ સ્વર વખતની પણ ઉત્તમ અવસ્થાને લય અવસ્થા કહેવામાં આવે છે. આ વય અવસ્થામાં વધારે વખત સ્થિતિ થતાં નવઝાન–આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. આ બાબત આજ પ્રકાશમાં ગુરુર્થી હેમચંદ્રમૂરિ કહે છે કે
यावन् प्रयत्नलेगो यावत्संकल्पकल्पना कापि । नापन्न लयस्यापि प्राप्तिस्तत्त्वस्य का तु कया ।
આ પ્રમાણે એકાગ્રતાનું અંતિમ ફળ બતાવી, કેવી રીતે એકાગ્રતા કરવી તે વાત સહેલાઈથી સમજી શકાય તે માટે આજ વાત ફરી રા વિસ્તારથી કહેવામાં આવી છે.
આકૃતિ ઉપર એકાગ્રતા, કઇ પણ પૂત્ય પુરૂષ ઉપર ભક્તિવાળા માણસો ઘણી સહેલાઈથી એકાગ્રતા કરી શકે છે. ધારો કે તમારી ખરી ભક્તિની લાગણી ભગવાન મહાવીર દેવ ઉપર છે. તેઓ તેમની છબ્રસ્થાવસ્થામાં રાજગૃહીની પાસે આવેલા વૈભારગિરિના પહાડની એક ગીચ ઝાડીવાળા પ્રદેશમાં આત્મધ્યાનમા નિમગ્ન થઈ ઉભેલા . આ સ્થળે વૈભારગિરિ, ગીચ ઝાડી, સરિતાના પ્રવાહોનો ધોધ, અને તેમની આજુબાજુને હરીયાળે, શાંત, અને રમણીય પ્રદેશ આ સર્વ તમારા માનસિક વિચારથી ક. આ કલ્પના મનને શરૂઆતમાં ખુશી રાખનાર છે, પછી મહાવીર પ્રભુની પગથી તે મસ્તક પર્યત સર્વ આકૃતિ એક ચિતારે જેમ ચિતરતા હોય તેમ હળવે હળવે તે આકૃતિનું ચિત્ર તમારા હૃદયપટ પર ચિતરે, આલેખે, અનુભવે. આ આકૃતિને સ્પષ્ટપણે તમે દેખતા હો તેટલી પ્રબળ કલ્પનાથી મનમાં આલેખી, તેના ઉપર તમારા મનને સ્થિર કરી રાખો. મુહુર્ત પર્યત તે ઉપર સ્થિર થતાં ખરેખર એકાગ્રતા થશે.
આ પૂજ્ય મહાત્માના શરીરને તમોએ નહિં દેખેલું હોય અને તેથી તમે તેને કલ્પી ન શકતા હે તે, તેમની પ્રતિમાજી મૂર્તિ ઉપર એકાગ્રતા કરો
આ એકજ દષ્ટાંત છે, આજ રીતિ દ્વારા તેમના સમવસરણનો
