________________
૨૬ર
પચમ પ્રકાશ
અજવાળી તિથીમાં કાળું બિદ પડેલ દેખાય તે અંધારી ચા અજવાળી તિથીને દિવસે તેનુ મરણ થાય છે. ૧૩૪.
આયુષ્ય નિર્ણયને બીજો ઉપાય બતાવે છે. ' क्षुनविण्मेदमूत्राणि भवंति युगपद्यदि । मासे तत्र तिथौ तत्र वर्षांत मरणं तदा ॥ १३५ ॥ જે માણસને છીક, વિષ્ટા, વીયેસ્ત્રાવ, અને મૂત્ર (પેશાબ) એ " ચારે એકી સાથે થઈ જાય તે એક વર્ષને અંતે તેજ, મહીને અને તજ તિથીએ મરણ પામે. ૧૩૫.
ળિ રાજામહાપાયિત ! ध्रुवं च न यदा पश्येदर्पण स्यात्तदा मृतिः।। १३६ ॥ રેહશું નક્ષત્ર ૧, ચંદ્રમાનું લાંછન ૨, છાયા પથ (છાયા પુરૂષ) ૩, અરૂંધતી (સપ્તરૂપીને તારાની પાસે બીજ નાના તારા દેખાય છે તે) ૪, અને ધ્રુવ (ભ્રકુટી) એ પાંચ યા તેમાંથી એકાદ કઈ પણ લેવામાં ન આવે તે એક વર્ષે મરણ થાય. ૧૩૬. વિવેચન–બીજા આચાર્ય કહે છે કે,
अरुंधती ध्रुवं चैव विष्णोस्त्रीणि पदानि च । क्षीणायुषो न पश्यंति चतुर्थं मातमंडलम् ॥ अरुंधती भवेजिह्वा ध्रुवं नाशाग्रमुच्यते । तारा विष्णुपदं प्रोक्तं भुवः स्यान्मातृमंडलम् ॥२॥ અરૂંધતી એટલે જીવા, ધ્રુવ એટલે નાસાને અગ્રભાગ, વિષ્ણુપદ એટલે તારા (બીજાની આંખની કીકીમાં જોતાં પિતાની આંખની કીકીનું દેખાવું તે) અને માતૃમંડળ એટલે ભ્રકુટી આ ચાર આયુથ ક્ષય થવા આવ્યુ હોય તે જોઈ ન શકે. ૧૩૬. __ स्वमे स्वं भक्ष्यमाणं च गृध्रकाकनिशाचरैः। __ उह्यमानं खरोष्ट्राधैर्यदा पश्येत्तदा मृतिः ॥ १३७ ॥
જે સ્વમામાં ગીધ, કાગડા અને રાત્રે ચાલવાવાળા પ્રાણુઓ પિતાના શરીરને ભક્ષણ કરતા જુવે, તેમજ ગધેડા, ઉંટ, શુકર આદિ પ્રાણિઓ ઉપર પોતે સ્વારી કરે અથવા તેઓ પિતાને ખેંચતા (ઘસડતા કે તાણતા) હોય તેમ જુવે તે એક વર્ષને અંતે મરણ થાય, ૧૩૭,
