________________
૨૨૮
ચતુર્થ પ્રકાશ.
બેઉ જંઘાના નીચલા ભાગે પગના ઉપર મૂકયે છતે અને જમણે તથા ડાબો હાથ અને નાભિ પાસે ઉંચા ઉત્તર દક્ષિણ રાખવાથી પર્યકાસ થાય છે. મહાવીર દેવને નિવણ અવસરે આ આસન હતું. જાનું અને હાથને પ્રસારીને સુવું તેને પાતંજલી પર્યકાશન કહે છે. ૧૨૬.
વીરાસન. वामोंघ्रिदक्षिणोरूर्व वामोरूपरि दक्षिणः । क्रियते यत्र तद्वीरोचिवं वीरासनं स्मृतम् ॥ १२६ ॥
ડાબો પગ જમણુ સાથળ ઉપર અને ડાબા સાથળ ઉપર જમણે પગ જે આસનમાં કરાય છે, તે વીર પુરુષને ઉચિત વીરાસન કહેલું છે. ૧૨૬.
વજાસન, पृष्टे वज्राकृतीभूतदोभ्यो वीरासने सति । गृह्णीयात्पादयोर्यत्रांगुष्ठो वज्रासनं तु तत् ।। १२७॥
પૂર્વ બતાવેલ રીત પ્રમાણે વીરાસન કર્યા પછી વજૂની આકૃતિ માફક પાછળ બેઉ હાથ રાખી તે હાથ વડે બેઉ પગના અંગુઠા પકડવા (અર્થાત્ પીઠ પછાડી હાથ કરી વીરાસન ઉપર રહેલા ડાબા પગના અંગુઠાને ડાબા હાથથી અને જમણા પગના અંગુઠાને જમણાહાથથી પકડવા) તેને વજૂસન કહે છે. ૧૨૭.
કેટલાએક તેને વેતાલાસન કહે છે ( મતાંતરથી બીજી રીતે વીરાસન બતાવે છે.)
सिंहासनाधिनस्यासनापनयने सति । । . तयैवावस्थितिर्या तामन्ये वोरासनं विदुः॥ १२८ ॥
સિહાસન ઉપર બેઠેલા અને પગ નીચા સુકેલા હેય, ત્યારે પાછળથી આસન કાઢી લીધા પછી તે માણસ જેવી રીતે રહી શકે તેવી રીતે રહેવું તેને કાયફ્લેશ પ્રકરણમાં સિદ્ધાંતિએ વીરાસન હે છે. ૧૨૮
પાતંજલી તે ઉભા રહીને એક પગ ભેંચ ઉપર સ્થાપના કરી રાખવો અને એક પગ ઉચે વાંકો વાળી રાખવે તેને વીરાસન કહે છે.
