________________
आचारचिन्तामणि- टीका अध्य० १ उ. ४ सु. ४ अग्निशस्त्र निरूपणम्
५५९
तप्तोदकादिकं च । भावशस्त्रं तु - अग्नि प्रति दुष्प्रणिहितमनोवाक्कायरूपम् । शेषाणि पृथिवीकायवद् बोध्यानि || सू० ३ ॥
यस्तु प्रमादवशादुपभोगार्थमग्निकायजीवानुपमर्दयति, तत्फलमाह – 'जे' इत्यादि ।
मूलम् —
जे पत्ते गुणट्ठिए से हु दंडेति पवच्च
॥ ४ ॥
छाया
यः प्रमत्तः गुणार्थिकः ( गुणस्थितः ) स खलु दण्ड इति प्रोच्यते । टीका
यो हि प्रमत्तः विषयकाषायादिप्रमादवशगः सन् गुणार्थिकः भवतीत्यन्वयः । गुणः=अग्निकायकृतोपकारः स एवार्थः = प्रयोजनं यस्य स गुणार्थी, स एव गुणार्थिकः, रन्धन - पचन - प्रकाश- तापनादिप्रयोजनवान् भवति ।
यद्वा(छाणे) आदि से मिली अग्नि तथा गर्म जल अग्नि का उभयकायशस्त्र है । अग्नि के प्रति दुष्ट मन वचन और कायका प्रवर्त्तन भावशस्त्र है । शेष द्वार पृथिवीकाय के समान समझ चाहिए ॥ सू० ३॥
प्रमाद के वश होकर उपभोग के निमित्त अग्निकाय के जीवों की विराधना करने वाले को होने वाला फल कहते है : - 'जे' इत्यादि ।
मूलार्थ - जो प्रमादी पुरुष अग्नि के गुणों का अर्थी - रांधना आदि में स्थित है, वह उसके लिए दण्ड कहलाता है | सू० ४ ॥
टीकार्थ -- विषय कषाय आदि प्रमादों के अधीन होकर पुरुष गुणार्थी होता है | अग्निकाय द्वारा होने वाला उपकार यहां गुण कहा गया है । इस गुण का अर्थी गुणार्थिक कहलाता है । रांधना, पकाना, उजाला करना आदि अग्नि के गुण है । जो તથા ગરમ જલ અગ્નિનુ ભયકાયશસ્ત્ર છે. અગ્નિ પ્રતિનુ દુષ્ટ મન, વચન અને કાયાનું પ્રવર્તન તે ભાવશસ્ત્ર છે, બાકીના દ્વાર પૃથ્વીકાયની સમાન ખરાખર-સમજવા જોઇએ.(સ્ ૩) પ્રમાદને વશ થઈ ઉપભાગના નિમિત્તે અગ્નિકાયના જીવાની વિરાધના કરવા वाजाने ने इज थाय छे-भणे छे. ते आहे छे. 'जे' इत्याहि.
મૂલા—જે પ્રમાદી પુરુષ અગ્નિના અથી—રાંધવું વિગેરેમાં સ્થિત-છે તે भेना भाटे हंडे उडेवाय छे. (सू. ४)
ટીકા—વિષય કષાય આદિ પ્રમાદેને આધીન થઈને પુરુષ ગુણાર્થી થાય છે. અગ્નિકાય દ્વારા થવાવાળા ઉપકાર તેને અહિં ગુણુ કહેવામાં આવ્યે છે. આ ગુણને અર્થી તે ગુણાર્થિક કહેવાય છે. રાંધવુ–પકાવવું, અજવાળું કરવું આદિ અગ્નિના ગુણ छे.
