________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.२ म. २ पृथिवीकायस्वरूपम्
सू. २ प्राथवाकायस्वरूपम् ४३३ भेदात् । तत्र द्रव्यशस्त्रं स्वकायपरकायतदुभयलक्षणम् । तत्र स्वकायशस्त्रं पृथिव्याः पृथिव्येव यथा-कृष्णमृत्तिकायाः शुक्लमृत्तिकेत्यादि । परकायशस्त्रं जलाग्निगोमयचरणशकटचक्रादि । उभयकायशस्त्रं जलादिमिश्रमृत्तिका । एवं च शस्त्रपरिणतायाः पृथिव्या अचित्ततया न तत्रोच्चारप्रस्त्रवणादिक्रियया मुनीनामहिंसाव्रतक्षतिः ।
(२) प्ररूपणाद्वारम्पृथिवीजीवा द्विविधाः सूक्ष्मवादरभेदात् । सूक्ष्मनामकर्मोदयात्सूक्ष्माः, बादरनामकर्मोदयाद् वादराः, न तु बदरामलकवदापेक्षिकं सूक्ष्मत्वं बादरत्वं च । के लिए शस्त्र है । शस्त्र के दो भेद हैं-द्रव्यशस्त्र और भावशस्त्र । स्वकाय, परकाय और उभयकायरूप द्रव्य-शस्त्र है । पृथ्वी का शस्त्र पृथ्वी-स्वकायशस्त्र है जैसे काली मिट्टी का शस्त्र सफेद मिट्टी है। परकायशस्त्र जैसे-जल, अग्नि, गोबर, चरण (पग), शकट (गाडी) का पैया आदि । जल आदि से मिली हुई मृत्तिका उभयकायशस्त्र है। इस प्रकार शस्त्र से परिणत पृथ्वी अचित्त हो जाती है, अत एव उस पर मल-मूत्र आदि त्यागने वाले मुनियों के अहिंसावत में कोई क्षति नहीं पहुँचती।।
(२) प्ररूपणा-द्वारपृथ्वी के सूक्ष्म और बादर के भेदसे दो प्रकार हैं । सूक्ष्मनामकर्म के उदय से सूक्ष्म और बादरनामकर्म के उदय से बादर होते हैं । यहाँ सूक्ष्मता और बादरता बेर और आवले की तरह सापेक्ष नहीं समझनी चाहिए ।
શસ્ત્રના બે ભેદ છે. દ્રવ્યશાસ્ત્ર અને ભાવશસ્ત્ર, સ્વકાય, પરકાય અને ઉભયકાયરૂપ કિર્થશાસ્ત્ર છે. પૃથ્વીનું શસ્ત્ર પૃથ્વી સ્વકીય-શસ્ત્ર છે, જેમ કાલી માટીનું શસ્ત્ર સફેદ
भाटी छ. ५२४ाय-शखरेभस, मनि, छ, ५, गाडीनु या माहि. - પાણી આદિથી મળેલી માટી ઉભયકાય–શસ્ત્ર છે. આ પ્રમાણે શસ્ત્રથી પરિણત પૃથ્વી અચિત્ત થઈ જાય છે. એટલા માટે તેના પર મળ-મૂત્રાદિ ત્યાગ કરવાવાળા મુનિએના અહિંસાવ્રતમાં કેઈ હાનિ પહોંચતી નથી.
___ (२) myearપૃથ્વીકાયના જીવ સૂક્ષમ અને બાદરના ભેદથી બે પ્રકારના છે. સૂક્ષ્મનામકર્મના ઉદયથી સૂક્ષમ અને બાદરનામકર્મના ઉદયથી બાદર થાય છે. અહિં સૂક્ષમતા અને બાકરતા. બોર અને આંબળાની પ્રમાણે સાપેક્ષ સમજવી નહિ જોઈએ. म. भा.-५५
