________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सु.५ क्रियावादिप्र० ३८९ बद्धे सति तु मृगे तस्य लुब्धकस्य पारितापनिकी, परितापनप्रयोजना क्रिया भवति। घातिते च सति मारणरूपा प्राणातिपातक्रिया।
पूर्व क्रियया ज्ञानावरणीयादिकं कर्म जन्यते। तत्तत्कर्मफलानुभवनरूपा वेदना च तत्पश्चादेव भवति । उक्तञ्च
___ "पुव्वं भंते ! किरिया पच्छा वेयणा ? पुव्वं वेयणा तच्छा किरिया ? मंडिअपुत्ता ! पुव्वं किरिया पच्छा वेयणा, णो पुन्वं वेयणा, पच्छा किरिया"। (भग. ३ श. ३. उ.)
___ छाया-पूर्व भदन्त ! क्रिया पश्चाद् वेदना ? पूर्व वेदना पश्चात् क्रिया ? भोमण्डितपुत्र ! पूर्व क्रिया पश्चाद् वेदना, नो पूर्व वेदना पश्चात् क्रिया ॥
कुमूलादौ लोहमुत्क्षिपतः क्रियालोहं लोहप्रतापनार्थे कुशूले. लोहमयेन संदंशनेनोत्क्षिपन् प्रक्षिपन् वा प्राद्वेषिकी क्रिया लगती है । मृग के बँध जाने पर शिकारी को पारितापनिकी क्रिया लगती है । मृग का घात करने पर हिंसारूप प्राणातिपातिकी क्रिया होती है ।
__ पहले क्रिया से ज्ञानावरण आदि कर्मों का बंध होता है और उस का फल भोगनारूप वेदना बाद में ही होती है । कहा भी है---
"हे भगवन् ! पहले क्रिया और फिर वेदना होती है ? अथवा पहले वेदना और पश्चात् क्रिया होती है ? हे मण्डितपुत्र ! पहले क्रिया, पश्चात् वेदना होती है। पहले वेदना और पश्चात् क्रिया नहीं होती" ( भगवती. श. ३. उ. ३.)
कुशल आदि में लोहा डालने वाले को क्रियातपाने के लिए कुशूल (मूष) में लोहे की संडासी से लोहा डालने वाले को કિયા થાય છે. મૃગ ઉપર થવાવાળા દ્વેષથી પ્રાપિછી કિયા લાગે છે. મૃગના બંધાઈ જવાથી શિકારીને પરિતાનિવ કિયા લાગે છે. મૃગને ઘાત કરવાથી હિંસારૂપ प्राणातिपातिकी छिया थाय छे.
પ્રથમ ક્રિયાથી જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મોને બંધ થાય છે, અને તેનું ફળ ભોગવવા રૂપ વેદના પછીથીજ થાય છે. કહ્યું છે કે –
“હે ભગવન! પહેલાં ક્રિયા અને પછી વેદના થાય છે? કે પહેલાં વેદના અને પછીથી ક્રિયા થાય છે? હે મંડિતપુત્ર! પહેલી કિયા, અને પછીથી વેદના થાય છે. पहेदी वहन मन पछीथी लिया थती नथी.” (लग. श. ३. 6. 3).
મૂષ આદિમાં લેવું નાખનારને ક્રિયા– તપાવવા માટે મૂષમાં, લોઢાની સાણસીથી લેતું નાંખવાવાળાને કાયિકીથી લઈને
