________________
आचारचिन्तामणि- टीका अध्य. १. उ१. सु. ५. कर्मवादिप्र० दर्शनस्य ( सामान्यबोधस्य ) आवरकं कर्म दर्शनावरणीयम् ।
( २ )
(३) सुखदुःखानुभवजनकं कर्म वेदनीयम् । (४) मदिरावन्मोहजनकं कर्म मोहनीयम् (५) भवधारणकारणं कर्म आयुष्कम् । (६) विशिष्टगतिजात्यादिप्राप्तिकारणं कर्म नाम | (७) उत्कर्षापकर्षप्राप्तिकारणं कर्म गोत्रम् । (८) दानलाभादिविघातकं कर्म अन्तरायः ।
मूलरूपः कर्मणः स्वभावोऽष्टविध इति मूलप्रकृतिरष्टविधा संक्षेपतः कथिता । अष्टानां मूलप्रकृतीनां प्रत्येकमवान्तरभेद एवोत्तरप्रकृतिः । सा च
३३३
(२) दर्शन अर्थात् सामान्य बोधको आच्छादित करने वाला कर्म दर्शनावरण है ।
(३) सुख - दुःखका वेदन कराने वाला कर्म वेदनीय कहलाता है ।
(४) मदिरा के समान मोह उत्पन्न करने वाला कर्म मोहनीय कहलाता है । (५) भवधारणा का कारण कर्म आयुष्क कहलाता है ।
(६) विशेष प्रकार की गति, जाति आदि की प्राप्ति का कारण नामकर्म है । (७) उत्कर्ष और अपकर्ष की प्राप्ति का कारण गोत्रकर्म कहलाता है ।
(८) दान लाभ आदि में विघ्न डालने वाला अन्तराय कर्म कहलाता है ।
कर्म का मूल स्वभाव आठ प्रकार का ही है, अतः आठ प्रकृतियों का संक्षिप्त कथन किया गया है, इन आठ प्रकृतियों के अवान्तर भेदों को उत्तर - प्रकृति कहते हैं ।
(૨) દન અર્થાત્ સામાન્ય એધને જે આચ્છાદિત કરવાવાળું ક` તે દનાવરણુ છે. (3) सुख-दुःअनु वेहन राववावाणु उर्भ ते वेहनीयर्स हेवाय छे. (૪) મદિરાના સમાન મેાહ ઉપન્ન કરાવવાવાળું કર્યું તે મેાહનીય કહેવાય છે. ભવ–ધારણ કરવાનું જે કારણુ કમ તે આયુષ્ય કહેવાય છે. (૬) વિશેષ પ્રકારની ગતિ-જાતિ આદિની પ્રાપ્તિનું કારણ તે નામક (૭) ઉત્કર્ષ અને અપકર્ષની પ્રાપ્તિનું કારણ તે ગાત્રકમ કહેવાય છે (૮) દાન-લાભ આદિમાં વિઘ્ન નાખવાવાળું તે અન્તરાય કર્મી કહેવાય છે.
કહેવાય છે.
કના મૂળ સ્વભાવ આઠ પ્રકારના છે. તેથી આઠ પ્રકૃતિએતુ' સંક્ષિપ્તમાં કથન કર્યું" છે. એ આઠ પ્રકૃતિએના અવાંતર ભેદને ઉત્તરપ્રકૃતિ કહે છે. જીજ્ઞાસુ પુરૂષોને
