________________
३२२
आचाराङ्गसूत्रे
तैलस्निग्धे घटादौ संश्लिष्टानि भवन्ति, तथा रागद्वेपरूपतैल स्निग्धमलिनात्मप्रदेशेषु कर्म वर्गणा योग्य पुद्गलाः स्वकीयोपादानशक्त्या ज्ञानावरणीयादिकर्मरूपामवस्थां प्राप्य संश्लिष्टा भवन्ति ।
औदारिक-वैक्रिया
परमाणुरूपा द्विप्रदेशिप्रभृतिस्कंन्धरूपाश्च पुद्गला - ऽऽहारक - तैजस-भाषा-श्वासोच्छास - मनः कार्मण - भेदादष्टविधाः । तत्र कर्म - वर्गणापुद्गला अपि समस्तलोकं व्याप्य वर्तन्ते, यत्र संसारिणां शरीराणि सन्ति, तत्रापि तद्बहिश्चापि सर्वत्र ते वर्तन्ते, तत्र कर्मयोग्यपुद्गला आत्मना परिगृहीताः कर्मरूपेण परिणता भवन्ति ।
रागद्वेषपरिणत्याऽऽर्द्रीकृतस्यात्मनो
मनोवाक्कायरूपकरणसाहाय्येन
उसी प्रकार राग-द्वेषरूपी तेल से चिकने मलिन आत्मप्रदेशों मे, कर्म वर्गणा के योग्य पुद्गल, अपनी–अपनी उपादानशक्ति से ज्ञानावरण आदि कर्म-रूप अवस्था को प्राप्त कर के चिपक जाते हैं ।
परमाणुरूप और द्विप्रदेशी वगैरह स्कन्धरूप पुद्गल तैजस, भाषा, श्वासोच्छ्वास, मन और कार्मण के भेद से आठ से कार्मणवर्गणा के पुद्गल भी सम्पूर्ण लोक में व्याप्त है । जहां संसारी जीवों के शरीर हैं, वहां भी है, और बाहर भी सर्वत्र है । ये कर्मयोग्य पुद्गल आत्माद्वारा जब ग्रहण किये जाते हैं तब कर्मरूप में परिणत हो जाते है ।
औदारिक, वैक्रिय, आहारक, प्रकार के होते हैं। इन में
राग-द्वेषरूप परिणति से युक्त आत्मा का, मन, वचन, काय, की सहायता से ચાંટી જાય છે, તે પ્રમાણે રાગ-દ્વેષ રૂપી તેલથી ચિકણા અને મલિન આત્મપ્રદેશામાં ક વણાયેાગ્ય પુઠૂગલ પેાત–પેાતાની ઉપાદાનશક્તિથી જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મ રૂપ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરીને ચોંટી જાય છે.
પરમાણુરૂપ અને દ્વિ–પ્રદેશી વગેરે સ્ટ’ધરૂપ પુદ્ગલ ઔદારિક, વૈક્રિય, આહારક. તૈજસ, ભાષા, શ્વાસેાચ્લાસ, મન અને કાણુના ભેદથી આઠ પ્રકારના હોય છે. તેમાંથી કાણુવાના પુદ્ગલ પશુ સ`પૂર્ણ લેાકમાં વ્યાપ્ત છે. જ્યાં સંસારી જીવાનાં શરીર છે ત્યાં પણ છે અને બહાર સર્વત્ર પણ છે. તે કમચૈાગ્ય પુદ્ગલ આત્માદ્વારા જ્યારે ગ્રહણ કરવામાં આવે છે ત્યારે તે કરૂપમાં પિરણત થઈ જાય છે.
રાગ-દ્વેષરૂપ પરિણતિયુક્ત આત્માની મન, વચન અને કાયાની સહાયતાથી
