________________
(૩૬) આત્મૌપજ્ય ભાવ
સમ્યગ્દર્શન : વ્યવહારથી સમ્યગદર્શન ગુણની પ્રાપ્તિ તે જૈન કુળમાં જનમ્યા ત્યારથી કહી શકાય. પરંતુ ગ્રંથિભેદ જનિત “નિશ્ચયથી' સમ્યગદર્શન ગુણની પ્રાપ્તિ તો જીવના પ્રબળ પુરુષાર્થથી જ થઈ શકે. તે પ્રાપ્તિ વખતે અપૂર્વ આનંદ અનુભવાય છે.
સમ્યગદર્શન તવરુચિ રૂપ છે. સમ્યકત્વની દશ પ્રકારની રૂચિમાં તત્રરુચિ ઉપરાંત ધર્મરુચિ, સંક્ષેપરુચિ, વિસ્તારરુચિ વગેરે છે. તે બધી રૂચિઓમાં તત્ત્વરુચિ મુખ્ય છે.
તવમાં પણ આત્મતત્ત્વ મુખ્ય છે આત્મન આત્મતત્વનું દર્શન થવું દુર્લભ છે. સામાન્ય ધર્મથી આત્મતત્વને સદ્દદ્યા વિના વિશેષ ધર્મથી આત્માનાં અનેક પ્રકાર યાવત્ ૫૬૩ પ્રકારે જાણવા છતાં નિશ્ચયથી જ્ઞાન કે શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થતાં નથી.
અધ્યાત્મસાર” ના વૈરાગ્ય ભેદ પ્રકરણમાં કહ્યું છે કે, एकांतेन हि षटकाय-श्रद्धानेऽपि न शुद्धता । संपूर्णपर्यायलाभात, यन्न याथात्म्य-निश्चयः ॥
વિશેષ વિનાનું સામાન્ય જ્ઞાન કે સામાન્ય વિનાનું વિશેષ જ્ઞાન શશશંગવત્ છે.
