________________
મહારાજ પુંડરીકની તે રાત્રી
૫૫
દ્માવતો નથી અને એ એક પછી એક પગથિયા કડકડાટ ઊતરવા માંડે છે અને કોઈ વાર ભૂસકે પણ મારી દે છે અને એકંદરે એ નીચેને નીચેજ ઊતરતો જાય છે. વિવેકને તિલાંજલિ આપી દે છે, પોતાનું મહાન સ્થાન વીસરી જાય છે. સગપણ સંબંધને નેવે મૂકે છે, પિતાની જમાવેલી પ્રતિષ્ઠા પર ફરી વળતા પાણી તરફ બેદરકાર બની જાય છે. રાજા ઊઠીને પરનારને ફસાવવા ઈચ્છે એની જનતા પર કેવી ભયંકર અસર થાય એ વાત તરફ એનું દુર્લક્ષ્ય થાય છે અને પિતાનાજ ઘરમાં સગા ભાઈની પત્નીને ચાહવામાં પિતે કુટુંબના કર્તાવડીલ તરીકે કેવી ભયંકર વ્યવહારૂ ભૂલ કરે છે તેને વિચાર કે ખ્યાલ પણ તણાઈ જાય છે. કામાર્થીને અંધ કહેવામાં આવે છે તેનું આ કારણ છે. એના સત્યાસત્ય, સારાસાર શુભાશુભ કર્તવ્યના સર્વ વિચારો સુકાઈ જાય છે, નહિવત થઈ જાય છે, મરી જાય છે અને આખી દુનિયામાં જાણે એ એકજ દેખે છે, એકને જ શોધે છે અને એકની ઉપર પોતાનું જીવન ટકી રહ્યું છે એમ માની લે છે. અને મન પરથી વિવેકને કાબૂ ગયો એટલે પછી એને ગમે ત્યાં જાય, ફાવે તેવા વિચાર કરે, ન કલ્પી શકાય તેવી કલ્પના કરે, ન કરવા યોગ્ય પરિસ્થિતિને માની લે અને ગમે તે ભેગે ધાર્યું કરવાના માર્ગે ચઢી જાય અને વચ્ચે પડનારી પ્રત્યવાને લાત મારતો જાય. કામદેવની આ અત્યંત આકરી પરવશતાને મહારાજા પુડરીક તાબે થઈ ગયો, આધીન થઈ ગયો, પોતાપણું વિસરી ગયો અને આખી રાત આંખનું મટકું માંડયા વગર અપ્તરંગી તરંગોમાં પસાર કરી. એણે પથારીમાં– પલંગમાં પડી ઊંધવા વિચાર કર્યો, ચાર ક્ષણ ડાબે પડખે સૂએ, પાંચ ક્ષણ જમણે પડખે સૂએ ત્યાં તો યશોભદ્રાના ટોળે ટોળાં નજર સામે અડાં થઈ જાય. પહેલી હારમાં એક, પછી બે, પછી ત્રણ એમ સેંકડે હજારે યશભદ્રાઓ દેખાય પ્રખવાર અત્ય ત તેજોમય યૌવનમાં ચમકતી પ્રભાતે જોયેલી મસ્તી કરતી સુંદરી દેખાય, તો કેઈ વાર રાજ
