________________
૩૫
મંત્રની વ્યાખ્યા જાણવું જરૂરનું છે કે શ્રી અભયદેવસૂરિ મહામાંત્રિક હતા. તેમણે વિશિષ્ટ સ્તોત્રની રચના કરીને પિતાને કુટ રેગ મટાડે હતું, એટલે તેમની આ વ્યાખ્યા અનુભવસિદ્ધ છે.
પંચકલ્પભાષ્ય “નામના જૈન ગ્રંથમાં જણાવ્યું છે કે મંતો પુ રૂ સિદ્ધો-જે પાઠસિદ્ધ હોય તે મંત્ર કહેવાય. આ વ્યાખ્યા પણ મંત્રનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ કરનારી છે.
મંજવ્યાકરણુમાં કહ્યું છે કેमन्त्र्यन्ते गुप्तं भाष्यन्ते मन्त्रविद्भिरिति मन्त्राः।
જે મંત્રવિદે વડે ગુપ્તપણે બેલાય છે, તે મંત્ર જાણવા
ગુપ્ત પરિભાષણર્થક ત્રિ ધાતુમાંથી મંત્ર શબ્દ બને છે, એટલે તેને અર્થ ગુપ્ત ભાષણ થાય છે. મંત્રસંપ્રદાય એ છે કે જ્યારે ગુરુ શિષ્યને મંત્રદીક્ષા આપે ત્યારે તેને કાન ફૂકે. એટલે કે હવે પછી જે મંત્રને નિત્ય નિયમિત જપ કરવાનું છે, તે કઈ ન સાંભળે એ રીતે તેના કાનમાં કહે અને શિષ્ય પણ અન્ય કઈ ન સાંભળે, એ રીતે તેને વિધિપૂર્વક જપ કરે. આ વસ્તુસ્થિતિ ધ્યાનમાં લેતાં ઉપરની વ્યાખ્યા પણ સંગત જ છે.
અહીં મંત્રવ્યાકરણ અગે છેડે ખુલાસે કરી દઈએ.' મંત્રવિષયક સાહિત્યનું અધ્યયન-સંશોધન કરતાં આર્ષવિદ્યાનુશાસન નામને એક મોટો મંત્રગ્રંથ અમારા
