________________
ગાયત્રી–મંત્ર
૩૨૫
અંતિમ વયમાં ફળ આપનાર કહી શકાય છે પણ ગાયત્રીમંત્રની દીક્ષા તે દરેક દ્વિજને બાલ્યકાળમાં અપાય છે અને તેને જપ પણ ત્યારથી જ ચાલુ થઈ જાય છે, એટલે ગાયત્રી મંત્ર આવા બંધનથી મુક્ત છે, એમ માનવું જોઈએ. આપણે આ મંત્રના અક્ષરેની ગણના કરીએ ત્યારે અક્ષરેની ગણના વગર માત્ર અક્ષરેની સંખ્યા તેવીસ થાય છે, છતાં ત્યાં અર્ધમાત્રાને ગુરુગમ્ય માની “વીસ અક્ષરવાળે આ મંત્ર છે” એમ કહેવાય છે. પછી ત્રણ વ્યાહુતિઓ કે સાત વ્યાહુતિઓ તથા ચેથા પાદરૂપ શિમંત્રને પણ તેની સાથે જપવાનું વિધાન છે અને પ્રણવ તે સાથે હોય જ. એટલે આ મંત્રના અક્ષરોની સંખ્યા વધી જાય છે. સમસ્ત વેદાદિશાસ્ત્રને સાર ગાયત્રીમાં વિરાજમાન હોવાથી તે સૌથી વધી જાય છે અને આવા મહિમાને લીધે જ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે બીજા અનુષ્ઠાને હોય કે ન હોય પણ માત્ર ગાયત્રીના અનુષ્ઠાનથી દ્વિજ કૃતકૃત્ય થાય છે.'
(૨) આશિસ્થાન્નિા મોમન્ના રૂતિ તારો અને નિત્ત વણિ કાહુકામાન ઝાન મંત્રવ્યાકરણ.
(3) प्रणवाद्या व्याहृतय. सप्त स्युः सत्पदादिना। चतुविशत्यक्षरात्मा गायत्री शिरसान्विता ॥२॥
–શારદાતિલક, ૨૧ મું પટલ પ્રણવ, ત્રિવ્યાહતિ-ભૂ, ભુવક, સ્વઃ, સંતવ્યાહતિ–પૂર્વોકત ત્રણ વ્યાહતિઓ સાથે મહ, જન, તપ અને સત્ય. શિમંત્રॐ आपो ज्योती रसोऽमृत ब्रह्मभू मुँव स्वरोम् ।
। (४) कुर्यादन्यत्र वा कुर्यादनुष्टानादिकं तथा। गायत्रीमात्रनिष्ठस्तु શિયો ભવેત્ દિવઃ ૧૨ , ને
–કૂર્મપુરાણ
