________________
૩૧૦
મંત્રવિજ્ઞાન વસ્તુઓને ઉપગ અથવા પ્રકારનાંતરે વૈષમ્ય થાય તે સિદ્ધિને બદલે આપત્તિ જ વેઠવી પડે. વજ્ઞાનિક પ્રક્રિયાઓની જેમ ત્રિવિધ સગોની સમરૂપતા ન હોય તે સિદ્ધિ કેઈ પણ હિસાબે હાથ લાગતી નથી. એટલે ઉપાસનાકાળમાં પરસ્પર સંભાષણ, બ્રહ્મચર્ય—પાલન, આહાર-શુદ્ધિ, સંયમશીલતા વગેરે ઉપર અતિસૂફમ દૃષ્ટિથી સજાગ રહેવું જોઈએ. સાત્વિક વૃત્તિ એ સાધનાનો પહેલે થાય છે તથા સાધનાકૂળ વાતાવરણની સ્થિરતા માટે સ્વાધ્યાય, વાચન અને મનન નિરંતરપણે ચાલું રાખવું જોઈએ. મંત્રો અને તેના અર્થો
મનન તથા ત્રાણધર્મવાળા મંત્રના અર્થનું ચિંતન મનને એકાગ્ર કરવામાં અત્યંત ઉપયોગી છે. સંપ્રદાયાનુસારી અર્થ ભાવના વડે કાર્યસિદ્ધિમાં વિલંબ થતું નથી. મંત્રવિષે બીજા સંપ્રદાયમાં કહ્યું છે કે મંત્રનાં અગોનું જ્ઞાન ન રાખી જપ કરાય તે તે ભસ્મમાં આહુતિ આપવા જેવો હોય છે. એટલે. મંત્રનાં-કવચ, પંજર, હૃદય, અષ્ટોત્તરશતનામ, અંગતુતિ, યંત્ર, પુરશ્ચરણ-પદ્ધતિ, અંગન્યાસ, કરન્યાસ, માહાતમ્ય, સહસ્ત્રનામ, સ્તવરાજ અને માલામન્ન–આ અંગેનું પણ જ્ઞાન ૬. અહીંનો મસુતો, મહ્માકુતિયો –પ્રણવકલ્પ. ७. प्रथम कवचं दिव्य, पञ्जरं तदनन्तरम् ।
हृदय प्रणवार्थाख्यं, नाम्नामष्टोत्तरं शतम् ॥ अंगस्तुति तथा यन्त्रं, पुरश्चरणपद्धतिम् । अङ्गन्यास करन्यासं, माहात्म्यं तदपेक्षितम् ॥ नाम्नां सहस्रं दिव्यानां, प्रणवस्य शुचिस्मिते । स्तवराजादिसर्वाणि, मालामन्त्रमनुस्मृतिम् ।। मन्त्रमात्रस्य सर्वस्याध्येतान्यजानि पार्वति ॥ २५ थी २८ ॥
– પ્રણવક૯૫
