________________
૨૩૯
સાધનાકાલની પરિચય
(૩) કેશને આંબળાં વડે દેવાં. આજે તે સાબૂનો ધૂમ પ્રચાર છે અને આંબળાં, અરીઠાં કે ઉવણને પ્રગ ભાગ્યે જ થાય છે. પરંતુ આ વસ્તુ સાધક માટે જરાય કિઠિન નથી. તે કઈ પણ ગાંધીને ત્યાંથી સારાં આંબળાં લાવી તેને પ્રવેશ કરી શકે છે.
() સ્થાનશુદ્ધિ રાખવી. જે સ્થાનમાં મંત્રસાધના ચાલી રહી હોય તે સ્થાનને વાળી-મૂડીને સાફ કરવું, જરૂર હોય તે પાણીને છંટકાવ કરવો અને તેમાં બધી વસ્તુઓ વ્યવસ્થિત મૂકવી.
(૫) નીચ મનુષ્યને સ્પર્શ ન કરે તથા તેની સાથે સંભાષણ આદિ પણ ન કરવું. નીચ મનુષ્યના શરીરના પરમાણુઓ અશુદ્ધ હોય છે અને તે આપણી પવિત્રતાને દૂષિત કરે છે, માટે જ તેનાથી બચવાને ઉપદેશ છે. જે નીચ મનુષ્યને સ્પર્શ થઈ જાય તે સ્નાન, ભૂતશુદ્ધિ, ન્યાસ, પ્રાણાયામ આદિ ફરી કરવા જોઈએ અને ત્યારબાદ જપની શરૂઆત કરવી જોઈએ. નીચ મનુષ્ય સાથે સંભાષણ કરવામાં કંઈ સાર નથી. કેટલીક વાર તેની વાતોથી આપણી વૃત્તિ અદલાય છે અને સંયમ તૂટે છે, તેથી તેની સાથે સંભાષણ ન કરવું એજ હિતકર છે.
+ વિટ્ટણ એટલે ઉર્વતન, મેલ કાઢવા માટેની એક જાતની પીઠી કે શરીરે ચોળવાના સુગ ધી પદાર્થોનું મિશ્રણ, આયુર્વેદમાં આવાં કેટલાક ઉવર્તનને વિધિ બતાવે છે. ભારેમાં ભારે સાબૂની સુગંધ શરીર પર થોડો વખત રહે છે, જ્યારે ઉદ્દવર્તનની સુગ ધી ઘણું લાબો વખત ટકે છે.
