________________
[ ૨૬ ]
યંત્રની આવશ્યકતા
મંત્રના વિધિ કે ક્લ્યામાં સામાન્ય રીતે ય ંત્રનું વિધાન કરેલ' હાય છે, કારણ કે મંત્રસિદ્ધિ માટે તે એક અગત્યનુ સાધન છે, ખાસ કરીને મંત્રચૈતન્ય કરવા માટે તે અતિ ઉપયાગી આલેખન પૂરું પાડે છે, એટલે તે અંગે અહીં કૈટલીક વિચારણા કરીશું.
‘જેટલા મંત્ર એટલા ચત્ર' એવી એક યુક્તિ મંત્રવિશારદોમાં પ્રચલિત છે. તેના અથ એ છે કે દરેક મંત્રને મંત્રદેવતાને પેાતાના એક ખાસ ચત્ર હેાય છે અને મયંત્રસિદ્ધિ માટે તેનું પૂજન-અર્ચન કરવું આવશ્યક છે.
તત્રત્રથામાં કહ્યું છે કે દેહ અને આત્માના જેમ અભેદ હાય છે, તેમ યંત્ર અને મંત્રદેવતાના અભેદ હાય છે.' તાત્પર્ય કે મંત્રાક્ષરની જેમ ચત્રરચનામાં દેવશક્તિ સનિહિત હાય છે અને પૂજા આદિ વડે તે પ્રકટ થાય છે. જે યંત્રને ચાષાણુના પટ, વસ્ત્રના ટુક્ડો કે માત્ર ચિતરેલા કાગળ જ
