________________
३४६
- વિદ્ધારક શ્રી મહાવીર નમાં માને છે. એમ લેખાવું જોઈએ કે વિજ્ઞાન શરીરને લગતું છે અને અધ્યાત્મ આત્માને સ્પર્શે છે. ને પછી બંનેનો સમન્વય થવો જોઇએ. આખુંચે જૈનદર્શન વિજ્ઞાન અને અધ્યાત્મની સુભગ સમન્વયના પરિપાકરૂપજ છે. ખાનપાનમાં જૈનદર્શને વિજ્ઞાન અને અધ્યાત્મની કવિતા ગૂંથા છે. એટલું જ નહિ, પણ જીવનના તમામ વર્ગોને તેણે વિજ્ઞાન અને અધ્યાત્મના દ્વિરંગી ચિત્રો વડે અજવાળી દીધા છે.
સંસારનાં મૂલ્ય–આ સ સાર શ્રી મહાવીરની સ્નેહસભર દષ્ટિમાં ત્રિઅકી એક નાટક જેવો હતો. જન્મવું, જીવવું ને જતા થવું એ સંસારના નાટકના ત્રણ અંકે; પ્રેક્ષકો જે હૃદયથી નાટકને આવકારે છે, તેજ હદયચક્ષુથી આ સંસાર-નાટકનાં આવ-જા કરતાં પાત્રોને અવલકવાની શિખામણ શ્રી મહાવીરે આપી છે. કશાને પિતાનું માની, ખભા પર તેનો ખોટો ભાર ઉપાડવાની સલાહ કેઈ પણ. મહાપુરુષે આપણને આપીજ નથી. નાટકનાં પાત્રોમાના ઘણુને આપણે આપણું સગી આંખે, ઘવાતાં મરતાં જઈએ છીએ અને તેના પ્રસંગે આપણા દિલ દ્રિવે છે, પરંતુ બહાર આવ્યા પછી આપણે તે બધું જ વિસરી જઈએ છીએ. તે જ રીતે આ સંસારના સુખ-દુઃખના જન્માવતા પ્રસ ગો ટાણે આપણે વર્તવું ઘટે. પણ કાઈ પ્રશ્ન કરે કે માનવીને તે લાંબા કાળ સુધી સંસારનાં જ સુખ–દુઃખભર્યા વિવિધ પ્રસંગે જોવા પડે છે અને તે પ્રસંગોની સીરી–માઠી અસ-- રથી વધવું પડે છે તેનું કેમ? સંસારમાં વિવિધ ચિત્રેનાં સર્જન. થાય છે, જેવા પ્રકારનું ચિત્ર હોય છે તેવી અસર માનવીને મન પર * થાય છે જ. છતાં ભાગ્યે જ કોઈના રસા હૃદય-ક્ષેત્રે તેની અસરનું તત્વ ચીરંજીવીપણું સામ્રાજ્ય ભોગવતું માલૂમ પડયું છે. આવી જ કરનારાં દશ્યો પ્રમાણે આપણી આવ-જા નથી જ થતી. દો. કરતાં વધારે નકકર રિયર આપણી અતિરિક દુનિયા છે. અને તે આંતરિક દુનિયાને બંધ કરતાં દિવ્ય તો આપણી પાસે છે તે.
