________________
પ્રકરણ આઠમું શ્રી મહાવીર નિર્વાણ અને નિર્વાણધત નિર્ણય ,
-
-
-
-
-
-
સેળ પ્રહરની દેશના–મધ્યમ અપાપામાં દેવોએ સમવસરખું રચ્યું. પ્રભુ મહાવીર દેશના પાટે બેઠા ને સોળ પ્રહર (અડતાળીસ કલાક) સુધી સતત રીતે દેશના આપી.
રાજા હસ્તિપાળને ઉપદેશ –આસો વદ ચૌદસની રાતે હસ્તિપાવર રાજાએ આઠ સ્વપ્ન જોય. અમાવસ્યાની પ્રભાતે રાજાએ તે
૩ હસ્તિપાળ=હસ્તિ+પાળ હસ્તિ (હાથી) ને જે પાળે છે પષે છે તે રાજા, આ પ્રમાણે વ્યુત્પતિ અર્થ થાય.
દરેક નામની પાછળ કાંઈકને કાંઈ અર્થ સમાયેલો હોય છે જ, છતાં તેજ ગુણકર્મ વિશેષ વ્યક્તિમાં હોવા જ જોઈએ એમ નિર્ધાર નથી એટલે સ્તિક નામ ગુણકર્મને અંગે વપરાયું નથી એમ પ્રચલિત માન્યતા હાઇને, કેવળ કઈ રાજાનું નામ માત્ર છે એવું મનાઈ ગયું છે. જ્યારે શાસ્ત્રકાર સહારાજની દૃષ્ટિ-જેમ અન્યત્ર માલૂમ પડે છે તેમ–ગુણ નિપુન નામ બતાવવા પૂરતી અત્રે પણ લાગે છે. અને તેથી જ જેમ નગરીને પણ નામ આપી ગુણ નિપન્ન ઠરાવી છે તેમ રિત નામ પણ યોજાયું લાગે છે. અને સાહિત્યક્ષેત્રે હસ્તિને શોખીન એ જે રાજા મુખ્યપણે અવંતિપતિ ચડપ્રદ્યોતને વર્ણવ્યા છે, તેમ બીજ પણ કથાવર્ણને તેને જ લાગુ પડે છે. - એટલે સર્વ પરિસ્થિતિને વિચાર કરતાં હસ્તિપાળ=અવંતિ પતિ ચંડ પ્રોત સમજાય છે અને મધ્યમ અપાપા તે ચંડપ્રોતની રાજધાની અવતિનેગરી યાને વિશાળા નગરી સમજતી રહે છે (વળી આગળ ઉપર પ્રકરણ નવમું-નિવણ ભૂમિ નિર્ણય–જુઓ).
